De uil van Minerva spreidt zijn vleugels bij het vallen van de avond en landt op de nek van een student. Dit alles is te zien in een van de panelen op de glas-in-loodramen in de aula van het Academiegebouw.
Afgelopen week hield ik daar mijn oratie. Formeel is dit een ceremonie waarbij je jouw leerstoel aanvaardt. Informeel is het vooral een feestje, mijn benoeming was zeven maanden geleden al een feit.
Bij een oratie word je geacht een verhaal te houden waarin je vertelt wat je de komende tijd wilt gaan doen. De spelregels rond een oratie zijn opvallend ongedetailleerd. Het verhaal mag niet langer duren dan een halfuur en reclame is niet toegestaan.
Dat laatste is jammer, want echt goedkoop is het allemaal niet. Zo’n toga kan je niet bij de Zeeman kopen en ook de borrel na afloop is niet gratis, maar ik heb me braaf aan de regels gehouden.
Een van de dingen die ik altijd nog wilde doen als ik ooit in het Academiegebouw voor een volle aula zou staan, is iets uit Star Wars citeren. Omdat Chewbacca en Jar Jar Binks niet zo geschikt zijn, ben ik maar gegaan voor Yoda, de kleine, groene Jedi-meester.
In The Last Jedi gaf Yoda aan Luke Skywalker de volgende les: “Pass on what you have learned. Strength, mastery. But weakness, folly failure also. Yes, failure most of all. The greatest teacher, failure is.”
Niks is zo leerzaam als fouten maken. Dat geldt niet alleen voor specifieke taken, zoals statistieksommetjes maken of de eerste rijles, maar ook voor studeren en wetenschap bedrijven in het algemeen.
Vroeger ging dit eigenlijk vanzelf goed, maar toen kwamen de rendementsdenkers: drie artikelen is meer dan twee artikelen en in vier jaar afstuderen is goedkoper (voor de staat) dan in vijf jaar afstuderen.
Kortzichtig gedacht zijn dit rekensommetjes waar geen speld tussen te krijgen is.
Maar dat is er wel. Hoeveel financieel voordeel heb je van sneller studeren als steeds meer studenten afhaken en steeds meer studentpsychologen aangesteld moeten worden? Wat heb je aan drie papers als die elk minder goed doordacht zijn dan de twee papers die ze geweest hadden kunnen zijn? Waarom hechten we nog zoveel belang aan onderzoeksbeurzen, terwijl we allemaal erkennen dat het matteüseffect bij toekenningen enorm is?
Het wordt tijd dat we erkennen dat dingen beter worden als je er de tijd voor neemt. Uiteindelijk levert dit ook een hoger rendement op; want we leveren dan betere studenten en artikelen af.
Op dat glas-in-loodpaneel in de aula is ook een wijndrinkende student afgebeeld. Want ook tijd voor ontspanning is essentieel om de creatieve processen die ten grondslag liggen aan studeren en wetenschap tot bloei te laten komen.
De glas-in-loodartiest had een goed beeld van wat wetenschap is. Daar kunnen de rendementsdenkers nog wat van leren.