Dat vertelt de 85-jarige Barbara Backus-Zernike, weduwe van Frits Zernike junior (overleden in 2011), aan de UK en de NOS. De originele Nobelmedaille ligt al jaren in een kluis in de Verenigde Staten, in haar woonplaats Essex (Connecticut).
Frederik Zernike (roepnaam Frits) ontving 63 jaar geleden de Nobelprijs voor de uitvinding van de fasecontrastmicroscoop, waarmee onderzoekers voor het eerst levende cellen konden bestuderen. Hij was tot dit jaar de enige Nobelprijswinnaar van de RUG. Na zijn overlijden in 1966 ging zijn Nobelmedaille naar zijn familie.
Zoon Frits junior en dochter Woutera zeiden in 1988, bij de herdenking van Zernikes honderdste geboortejaar, toe dat ze de penning aan het Universiteitsmuseum in Groningen zouden schenken. Twee jaar later was het zover: de dochter, die op dat moment in Engeland woonde, nam eind mei 1990 de boot naar Nederland om de medaille persoonlijk af te leveren in Groningen.
Verdwenen
‘Ze pakten de prijs zorgvuldig in’, vertelt Barbara Backus-Zernike 26 jaar later. ‘Na de reis met de ferry bleek de medaille bij aankomst in Nederland verdwenen. Mijn schoonzus schreef in een brief aan mijn man dat ze bang was dat hooligans aan boord van de ferry er iets mee te maken hadden.’
Er gingen jaren voorbij en het medaillon bleef spoorloos. Totdat haar schoonzus op een avond een tas pakte. Ze vond in de voering tot haar verrassing de medaille terug, die ze later aan Frits Zernike junior gaf. Barbara: ‘Ik weet niet meer precies wanneer hij bij ons thuis in Essex kwam, het moet ergens na 1996 geweest zijn. Ik herinner me nog dat mijn man zei: Ik stop hem gewoon hier, in de bureaula.’
Kluis
Daar, in die la, heeft de verloren gewaande gouden penning al die tijd gelegen, tot Frits Zernike junior in 2011 overleed. ‘Ik heb de medaille na zijn overlijden naar een kluis gebracht. Ik vind het niet iets om zomaar in huis te bewaren’, zegt Barbara. Ze vindt het ook wat misplaatst om de Nobelprijs thuis tentoon te stellen.
‘Wel staan er foto’s van mijn schoonvader die de Nobelprijs in ontvangst neemt in mijn appartement. Op de foto die ik het leukst vind, zit hij naast de koningin van Zweden. Hij zegt duidelijk iets om haar te amuseren, want ze lacht breeduit.’
Voor zover valt na te gaan, heeft de universiteit nooit geweten dat het origineel weer boven water was. ‘Daar was geen opzet bij’, vertelt Barbara. ‘Ik denk dat het gewoon een gebrek aan communicatie was. Wij wisten waar hij was, wij wisten dat de universiteit niet echt geïnteresseerd meer was omdat ze al een replica had. Daarom hebben we het niet verteld.’
De universiteit had toen al het Nobelinstituut in Stockholm aangeschreven en een duplicaat gekregen. ‘Dat was trouwens niet van goud, maar gold plated. Ik heb hem zelf gezien: je ziet het verschil met de echte niet.’
Geen ruchtbaarheid
Ook Franck Smit, voormalig conservator van het Universiteitsmuseum, wist al die jaren niet beter dan dat de Nobelmedaille was gestolen. ‘Die zou uit de tas van mevrouw Rueb-Zernike zijn ontvreemd, zo dacht ze zelf’, vertelt Smit. ‘We hebben als museum nooit veel ruchtbaarheid gegeven aan deze zaak, omwille van haar privacy.’
De schoondochter en kleinkinderen bespreken nu of ze de medaille alsnog aan het Universiteitsmuseum willen schenken. ‘Het is aan de familie’, zegt Jan Waling Huisman van het Universiteitsmuseum. ‘Ik hoop dat de universiteit aangeeft dat we hem graag weer in Groningen willen hebben.’
RUG-woordvoerder Gernant Deekens kan nog niet zeggen wat de universiteit gaat doen. ‘Daarvoor is het nog wat vroeg. Formeel kunnen we geen enkele aanspraak maken op de medaille, want die is van de familie. Maar dit is natuurlijk wel een prachtig verhaal.’ Ook voor zover Deekens weet is de vondst nooit bij de universiteit gemeld.
Foto’s: NOS