‘Wetenschap heeft niet meer de rol in de maatschappij die het had’, vertelt Maarten Frens. Hij is hoogleraar neurowetenschap aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Samen met zeven collega-wetenschappers is hij de drijvende kracht achter de Nederlandse versie van de March, die in Amsterdam gehouden zal worden. Frens: ‘We merken dat de rol van de wetenschap onder druk staat. Zowel in de politiek als op het niveau van de burger is er minder vertrouwen in de kennis die de wetenschappelijke methode levert. Denk aan de klimaatsceptici, aan ouders die hun kinderen niet meer vaccineren en hoe er wordt gerommeld met getallen over immigratie.’
Internationale gemeenschap
Met de inmenging van de politiek in de Nederlandse wetenschap valt het mee, geeft Frens toe. ‘Al hadden we hier onlangs de motie van Duisenberg en Straus.’ Hij doelt daarmee op VVD-kamerleden Pieter Duisenberg en Karin Straus, die onderzoek wilden laten doen naar de politieke voorkeuren van Nederlandse academici.
We zijn niet tégen iets. We zijn vóór de wetenschap.
Toch richt de March in Amsterdam zich niet alleen op de Nederlandse situatie. ‘Er zijn internationaal veel plekken waar de wetenschap vanuit de politiek onder druk wordt gezet. Denk aan Erdogan die universiteiten sluit, aan Trump die subsidieprogramma’s stopt en aan Hongarije, waar universiteiten onder druk staan.’ Met de mars in Amsterdam wil men de buitenlandse collega’s steunen. ‘De wetenschap is een internationale gemeenschap. Er is in Nederland geen vakgroep te vinden waar geen buitenlandse onderzoekers werken en er wordt veel samengewerkt met andere, buitenlandse vakgroepen.’
Voorbeeld hiervan zijn de Groningse promotiestudenten Veronica Allen en Andrea Soto Padilla. Allen komt uit de VS en Soto Padilla is Mexicaanse. De twee hebben zich opgeworpen als vrijwilliger en proberen zoveel mogelijk mensen op te trommelen om van Groningen naar het Museumplein in Amsterdam te komen. Hoewel de term ‘mars’ anders doet vermoeden, is het voor neurowetenschapper Soto Padilla geen demonstratie. ‘We zijn niet tégen iets. We zijn vóór de wetenschap.’ Want ook Allen en Soto Padilla zien om zich heen hoe de wetenschap aan reputatie inboet.
De onzekerheid van wetenschap
Zij denken dat dit voor een deel te wijden is aan de snelle informatiestromen van de 21e eeuw. Mensen zijn gewend om via sociale media snel veel informatie tot zich te nemen. Het kan lastig zijn al die informatie op waarde te schatten. Soto Padilla: ‘Wetenschappers leven in een wereld van constante onzekerheid, we zijn eraan gewend. Als ik in mijn onderzoek iets anders vind dan mijn collega, dan gaan we niet wedijveren over wie er gelijk heeft. We gaan in overleg, proberen erachter te komen waardoor onze resultaten verschillen en doen een derde experiment.’
‘De wetenschap moet ook iets teruggeven aan de maatschappij’, vinden organisatoren Veronica Allen (links) en Andrea Soto Padilla.
Ze begrijpt dat veel mensen een ander beeld hebben van wetenschap. Voor hen is het lastig chocola te maken van de grote hoeveelheid aan berichten in de media, die elkaar bovendien soms tegenspreken. Eerst is een stof kankerverwekkend, dan weer niet. Van verzadigd vet word je dik, maar volgens het tweede onderzoek toch niet.
Naast de zoektocht naar sensatie van de media, is ook de academische wereld hier debet aan. ‘Ik denk dat dat ook wel een beetje te maken heeft met de druk om veel te publiceren’, aldus Soto Padilla. Samen met Allen hoopt ze mensen te laten zien dat wetenschappelijke resultaten en standpunten niet komen aanwaaien, maar dat er een langdurig en zorgvuldig proces aan voorafgaat.
Voor het hele gezin
Frens benadrukt dat de mars op 22 april niet alleen bedoeld is voor wetenschappers. ‘Ik denk dat we vooral liefhebbers van de wetenschap zullen trekken, maar ook mensen die sympathiek tegenover wetenschap staan, maar nog niet zo goed snappen hoe het precies werkt.’ De organisatoren hopen mensen meer te kunnen leren over ‘de wetenschappelijke methode’. Na een manifestatie op het Museumplein, met verschillende sprekers, kunnen bezoekers zich in verschillende tenten laten informeren over onderwerpen als vaccinatie en klimaatverandering. Frens: ‘Het is een evenement voor het hele gezin.’
Je kunt niet vanuit je torentje naar beneden staan schreeuwen.
Of de organisatie die brede doelgroep ook zal bereiken, valt nog te bezien. Via een campagne op sociale media proberen ze enthousiasme te kweken. Omdat het treinverkeer zaterdag gestremd is, gaan er vanuit Groningen bussen naar het Museumplein. ‘Tot nu toe hebben we nog niet heel veel aanmeldingen. Het is ook ver reizen. Mijn buren uit Hoogezand gaan echt geen twee uur in een bus zitten om naar Amsterdam te komen voor zo’n manifestatie’, geeft Allen toe.
Over de impact van de mars is Frens nuchter: ‘We denken niet dat na 22 april iedereen de schellen van ogen zijn gevallen. Er zal daarna hard gewerkt moeten worden om de positie van de wetenschap te verstevigen. We zien daarin een rol voor de politiek, de burger en de wetenschap zelf. Die laatste moet goed onderbouwen en laten zien wat de wetenschappelijke methode inhoudt, waarom wetenschap niet ook maar een mening is.’
Teruggeven
Ook astronome Allen denkt dat wetenschappers zelf een verantwoordelijkheid hebben. ‘Tijdens mijn opleiding is me meegegeven dat het onze plicht is te communiceren over ons werk’, zegt ze. ‘We worden immers voor een groot deel met belastinggeld betaald. Je kunt niet vanuit je torentje naar beneden staan schreeuwen. Je moet iets teruggeven.’
Ze is dan ook actief op zoek naar manieren om zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met haar vakgebied. Zo werkt ze als vrijwilliger bij open dagen van de sterrenwacht en geeft presentaties over astronomie. ‘Ik moet nog een beetje aan mijn Nederlands werken, maar ik zou graag op de school van mijn dochter les geven over sterrenkunde.’ Ook Soto Padilla draagt haar steentje bij door mee te doen met wetenschapsprojecten voor scholieren. Daarnaast heeft ze een populairwetenschappelijke website over neurowetenschap opgericht, samen met wat Mexicaanse collega’s.
Met de mars hopen Soto Padilla en Allen het imago van de wetenschap wat af te stoffen. ‘Het beeld dat veel mensen van wetenschappers hebben, is heel anders dan de realiteit’, aldus Soto Padilla. ‘We zijn niet allemaal gekke oude witte mannen met labjassen. Via de mars hoop ik dat we wetenschappers weer menselijk kunnen maken.’