In het grijze en regenachtige Noorderplantsoen wandelt de 23-jarige Nora. Het is er nu behoorlijk rustig. Hier en daar fietst iemand voorbij en soms haalt een hardloper haar in. Nora vindt dit koude weer fijn. Ze vreest juist voor de zomer: ‘Dan zie ik overal studenten in de zon met elkaar kletsen.’ Ze kijkt om zich heen. ‘En dan voel ik me eenzamer dan ooit.’

Nora begon in september met een pre-master marketing aan de RUG. Ze komt oorspronkelijk uit Vietnam, maar woonde in veel verschillende landen. In 2017 studeerde ze ook al eens een half jaar in Groningen. Dat was een positieve ervaring, dus ze hoopte dat het nu hetzelfde zou zijn. 

Het liep anders. De introductieactiviteiten werden afgelast, sociale ontmoetingsplekken gingen op slot en van haar pre-master heeft ze nog nooit iemand in het echt ontmoet. Nora brengt hele dagen achter haar scherm door, studerend of werkend. Als ze naar buiten kijkt ziet ze overal vrolijke studenten rondwandelen. ‘Soms voelt het alsof ik de enige ben die dit soort problemen heeft.’

Maar dat is niet zo.

Regelmatig eenzaam

Uit een enquête van UKrant en HanzeMag onder ruim 1200 Groningse studenten blijkt dat eenzaamheid een nog groter probleem is dan tot nu toe gedacht werd. Van de 955 RUG-studenten die de enquête invulden, voelt 11,7 procent zich altijd eenzaam en 46 procent zegt zich regelmatig eenzaam te voelen. 33,2 procent van de deelnemende studenten vulde ‘af en toe’ in. Slechts 9,1 procent vulde in: helemaal nooit.

53 procent geeft aan graag meer goede vrienden te hebben en 54,4 procent vindt het moeilijk om contact te leggen. Opvallend: de verschillen tussen de Hanzestudenten die eenzelfde enquête van HanzeMag invulden en de RUG-studenten zijn minimaal.

Die getallen zijn hoog; hoger nog dan de cijfers die RUG-psycholoog Maaike Engels hanteert. ‘40 tot 70 procent van de jongeren geeft aan zich wel eens eenzaam te voelen’, vertelt ze. ‘En 3 tot 10 procent is zelfs chronisch eenzaam.’ Eenzaamheid, zegt ze, is een pijnlijk gevoel. ‘Niemand vindt het leuk om eenzaam te zijn. Je voelt je niet verbonden met anderen en mist iets in je sociale relaties.’ 

Ik zou willen dat ik meer goede vrienden had

Risicogroep

Toch hebben veel jongeren, en zeker ook studenten, er in toenemende mate last van. Heel gek is dat niet, weet sociaal psycholoog Luzia Heu, die onderzoek doet naar eenzaamheid. ‘Jongeren zitten qua leeftijd in een risicogroep om eenzaam te zijn. Uit onderzoek blijkt dat zij minstens zo veel kans hebben om eenzaam te zijn als ouderen, hoewel we vaak alleen het beeld van eenzame ouderen kennen.’ 

Ik vind het moeilijk contact te leggen met andere studenten

Voor studenten komen er ook nog eens extra risicofactoren bij kijken, denkt Heu. ‘Je verhuist voor je studie vaak naar een compleet nieuwe omgeving. Je moet integreren en je aanpassen in een nieuwe context. De risico’s op eenzame gevoelens zijn dan groot.’

 ‘In mijn eerste jaar voelde ik me soms echt sociaal verloren’, beaamt de 21-jarige psychologiestudent Laura Keijzer. ‘Ik wilde dolgraag mijn netwerk uitbreiden, maar voelde me vaak onzeker. Ik zat in de knoop met wie ik was en wat mijn interesses waren.’ In de avonden zat Laura vaak op haar kamer en wilde ze graag iets doen. ‘Maar ik wist niet wie ik moest vragen. Dat maakte me verdrietig. Ik dacht: is dit nou mijn studententijd?’

Om haar zag ze anderen een leuk en actief studentenleven leiden. ‘Het leek wel alsof iedereen het te druk had om af te spreken.’ Ze merkte ook hoe lastig het was om een sociaal leven op te bouwen als je geen lid bent van een vereniging. ‘Dan kom je echt in een zwart gat terecht. Ik denk dat dit zeker geldt voor veel eerstejaars nu.’ 

Studentenvereniging

Tekenend is dat zich dit jaar veel meer studenten inschreven bij een vereniging. Zoveel zelfs, dat een deel werd uitgeloot. ‘Ik denk dat zij het moeilijk hebben dit jaar, ze hebben echt weinig mogelijkheden gehad’, zegt Laura. 

De coronapandemie heeft het leggen van contacten bemoeilijkt

Ook uit de enquête blijkt dat eerstejaarsstudenten het nu extra zwaar hebben. Zij voelen zich veel vaker continu eenzaam (17,3 procent) dan de ouderejaars (9,5 procent). En ook lid zijn van een studentenvereniging lijkt enige invloed te hebben. Zo zegt 44 procent van de verenigingsleden zich regelmatig eenzaam te voelen, tegenover 47,3 procent van de niet-leden. 

Student notarieel recht Jochem van der Wal (20) hoort ook om zich heen dat veel studenten, zeker eerstejaars, worstelen met gevoelens van eenzaamheid. Hij ging dit jaar op kamers en vond een eenpersoons studio. Hoewel hij zelf tevreden is met zijn sociale leven, weet hij niet altijd goed bij wie hij terecht kan met emotionele dingen. ‘Dat soort momenten voelen zwaar. Alsof iemand je naar beneden trekt. Ik probeer dan een rondje te lopen, zodat ik weer helder kan nadenken.’

Schuldgevoel

Toen Nora naar Groningen verhuisde ging ze samenwonen met haar vriend. Hij woont al jaren in Groningen en heeft een stabiel sociaal leven. Met zijn vrienden heeft ze dan ook wel contact, maar dat zijn niet echt haar eigen vrienden. ‘Ik kan zien dat zij een speciale band met elkaar hebben. En hoewel ze altijd aardig tegen me zijn, heb ik die band niet met ze.’

Als haar vriend ’s avonds aan het werk is, zit Nora alleen. Soms hoort ze haar buren feesten en moet ze huilen. Ze merkt dat de eenzaamheid haar steeds onzekerder maakt. ‘Het gebrek aan sociale interactie maakt het voor mij steeds moeilijker om contact te maken met anderen. Achteraf denk ik vaak: waarom heb ik toen niet gewoon gevraagd om samen een keer wat te gaan drinken?’ 

En daar komen nog schuldgevoelens bovenop. ‘Ik weet dat er andere internationale studenten zijn die het nog veel zwaarder hebben. Ik heb in ieder geval nog een vriend. Heb ik wel het recht om me zo te voelen?’

Eenzaam of alleen

‘Er is een groot verschil tussen alleen zijn en je eenzaam voelen’, legt Heu uit. ‘Die twee begrippen worden vaak door elkaar gehaald. Maar het is heel goed mogelijk dat je je extreem eenzaam voelt, ook al ben je omringd door mensen.’ 

Ik schaam me om toe te geven dat ik me soms eenzaam voel

Ook voor Laura was dit een tijdlang het geval. Ze was actief lid van commissies bij haar studievereniging en had genoeg mensen om zich heen, maar toch ontbrak ook bij haar het gevoel van verbondenheid. ‘Ik had geen mensen waarmee ik echt interesses deelde.’ 

Voor Nora is het moeilijk om met anderen over haar gevoelens te praten. Haar vrienden in Vietnam hebben een totaal ander leven en begrijpen haar niet goed. Tegen haar ouders durft ze niks te zeggen. ‘Ik wil niet dat ze weten dat ik verdrietig ben, want ze kunnen vanuit daar niks voor mij doen.’

Eenzaamheid is vaak een lastig onderwerp om over te praten, weet ook Heu. ‘Het begrip eenzaamheid wekt misschien de suggestie dat jij iets fout hebt gedaan in je sociale relaties. Toegeven dat je eenzaam bent, voelt als toegeven dat je hebt gefaald.’ Engels beaamt dat. ‘Het is een taboe. Niemand geeft graag toe eenzaam te zijn.’

Beladen

Daar komt bij dat eenzaamheid onder studenten nog eens extra beladen is: 40 procent van de ondervraagde studenten schaamt zich ervoor. ‘We verwachten allemaal dat studenten een actief leven hebben, omringd zijn door anderen en de tijd van hun leven hebben’, zegt Heu. Engels: ‘Wij hebben bij eenzaamheid een beeld van oude mensen die alleen op hun kamer zitten, terwijl dat net zo goed voor jongeren kan gelden.’

Jochem merkt ook dat het moeilijk bespreekbaar is. ‘Het is een onderwerp waar veel emotie bij komt kijken. Het is lastig om je daarover open te stellen.’ Laura vindt het jammer dat mensen niet meer open zijn over hun gevoelens, ‘want ik ken eigenlijk maar weinig studenten die zich nooit eenzaam voelen’. 

Ondanks het taboe dat er rust op eenzaamheid, wordt er de laatste jaren wel meer onderzoek naar gedaan. Dat heeft te maken met de groeiende kennis over de gevolgen ervan. ‘Als mensen geen interactie hebben met anderen, heeft dat veel consequenties op de lange termijn’, legt Heu uit.  

Zo is eenzaamheid gerelateerd aan allerlei mentale klachten, zoals depressie, angsten en drugsgebruik, en plegen eenzame mensen vaker zelfmoord. Maar er zijn ook fysieke consequenties, van slaapproblemen en overgewicht tot een verzwakt immuunsysteem en een grotere kans op hartaandoeningen. 

Oplossingen

Wat zien de studenten die meededen aan de UKrant-enquête zelf als een oplossing voor hun eenzaamheid? 

‘For me, death…’ antwoordde een student.

‘HUMAN CONTACT’, zei een ander.

‘At this point? Anything’, schreef de derde.

Een universeel antwoord is er niet, blijkt wel. En dat maakt het juist zo lastig. 

Laura besloot zelf actie te ondernemen. Ze benaderde een groot Instagram-account en liet een oproep plaatsen, waarin ze vertelde dat ze zocht naar mensen met dezelfde interesses. In mum van tijd had ze tientallen reacties. Ze maakte een WhatsApp-groep aan en heeft daardoor nu een nieuwe vriendinnenclub gevonden. Ze is blij dat ze zo open is geweest over haar problemen. ‘Openheid is een deel van de oplossing’, denkt ze. 

Maar voor anderen is dat misschien niet de manier. Zo is Nora te bang om iets dergelijks te ondernemen. ‘Ik benijd mensen die zo openlijk iets durven te zeggen, maar ik zou het zelf nooit doen. Ik ben alleen maar bang dat ik mensen tot last ben.’ 

Engels weet ook dat eenzaamheid anders is voor iedereen. ‘Omdat er zoveel verschillende oorzaken zijn, is het moeilijk om een eenduidige oplossing te vinden. Wat voor de een werkt, kan voor de ander juist een averechts effect hebben.’ Ook Heu ziet dit. ‘Eenzaamheid is extreem divers. We moeten zoeken naar oplossingen die passen bij de specifieke oorzaken.’

Praat erover

Toch kunnen beiden wel een paar algemene tips geven. Zo is het goed om te praten over je gevoelens met anderen. ‘Het helpt om afleiding te zoeken door dingen te doen die je leuk vindt’, zegt Heu. ‘En wees er open over tegen mensen die dicht bij je staan. Het helpt om te horen dat je niet de enige bent.’

Engels denk dat de oplossing onder andere ligt in het doorbreken van het taboe. ‘Het moet een bespreekbaar onderwerp worden. Het helpt om er informatie over te zoeken, en ervaringsverhalen te lezen en horen. We moeten elkaar helpen om over die drempel heen te stappen.’

Of, zoals een van de studenten als oplossing invulde: ‘Knowing you are not alone.’

Engels