Elke dag vraagt de redactie van UKrant zich af: waar schrijven we over, waarom schrijven we erover en hoe schrijven we erover? ‘Bij UKrant’ is een niet reguliere rubriek waarin we een kijkje achter de schermen geven.
‘Ik heb aan UKrant ooit een grappig interviewtje gegeven tijdens de KEI-week, dat ik mijn KEI-leider heb gekust. Nu ga ik solliciteren en ben ik bang dat dat tegen me wordt gebruikt, dus kunnen jullie mijn naam weghalen?’
‘In een interview met jullie heb ik me kritisch uitgelaten over de kwaliteit van het onderwijs. Ik sta nog steeds achter mijn uitspraken, maar het verkleint mijn kansen op de arbeidsmarkt. Graag zie ik mijn naam veranderd.’
UKrant wordt met enige regelmaat gevraagd (vaak door studenten die klaar zijn met hun studie) om hun namen uit het archief te verwijderen, aan te passen of te anonimiseren. Niet zelden wordt zo’n verzoek pas jaren na publicatie gedaan; een van de meer recente verzoeken ging terug naar het voorjaar van 2014.
Serieuze zaken
Vaak gaat het om onschuldige stukjes, zoals de KEI-kus, soms om serieuze zaken. Nog niet zo lang geleden wendde een international zich tot de redactie met het verzoek zijn naam weg te halen.
Elke keer als hij zichzelf googelde, zo zei hij, werd hij weer geconfronteerd met het verhaal waarin hij UKrant enkele jaren eerder had verteld dat zijn ouders voor zijn ogen waren vermoord, in zijn moederland waar toen een burgeroorlog woedde. Hij wilde die pijnlijke geschiedenis, zoveel jaren later, achter zich laten en vooruit kijken.
Wat doe je in zulke gevallen als redactie? Uitgangspunt is dat UKrant de integriteit van het archief vooropstelt en dat verzoeken om namen weg te halen, te wijzigen of te anonimiseren niet worden gehonoreerd, ook niet als bedoelde artikelen (of delen daarvan) ‘klein’ en/of ‘onschuldig’ lijken.
Ruwe schets
Dat doen we met een reden. Er wordt wel eens gezegd dat journalistiek de ‘eerste ruwe schets van de geschiedschrijving’ is. Te pas en te onpas journalistieke archieven wijzigen staat dus gelijk aan het manipuleren van de geschiedenis.
Concrete regels over het weghalen van namen zijn er niet, want elk geval staat weer op zichzelf
UKrant beroept zich daarbij onder meer op een uitspraak van de Raad voor de Journalistiek. Die stelt: ‘De samenleving is gebaat bij goed functionerende, zo volledig mogelijke en dus betrouwbare archieven, waarvan de inhoud niet kan worden gewijzigd.’
Een onschuldig KEI-kusje of een kritische opmerking zijn op grond van deze uitspraak geen aanleiding om verhalen aan te passen. Toch zijn er ook gevallen denkbaar waarbij de hoofdredactie wel besluit om een wijziging aan te brengen.
Concrete regels zijn er daarvoor niet, want elk geval staat weer op zichzelf. Maar in het algemeen geldt dit voor bronnen die door het verhaal (alsnog) in ernstige problemen kunnen worden gebracht of als mensen worden achtervolgd door een traumatische gebeurtenis.
Afgewezen
De hoofdredactie heeft het verwijderingsverzoek over de KEI-kus en de kwaliteit van het onderwijs afgewezen. Het verzoek over de ouders die zijn vermoord, is wel gehonoreerd. Met een (kleine) aanpassing leidt de naam van de student niet meer direct naar dat gruwelijke verhaal.
De redactie heeft samen met de redactieraad van UKrant (daarin zitten mensen vanuit de universiteit en de journalistiek) een aantal regels vastgesteld over verzoeken om namen te verwijderen.
Belangrijk onderdeel is dat een lezer wiens verzoek door de hoofdredactie is afgewezen, bij de redactieraad in beroep kan gaan. De raad zal zich dan over de kwestie buigen, de argumenten en belangen afwegen en een oordeel vellen. De hoofdredactie beschouwt de uitspraak als bindend, oftewel zal zich daaraan houden.
Rob Siebelink is hoofdredacteur van UKrant