‘Medezeggenschap op de RUG heeft deuk opgelopen door ontslag Susanne Täuber’

Het RUG-bestuur betreurt het dat zo weinig personeelsleden hun stem uitbrengen voor de universiteitsraad. Maar dan heeft het zich met het ontslag van (ook raadslid) Susanne Täuber een slechte dienst bewezen, betoogt oud-raadslid Antoon de Baets. ‘Het heeft het krediet dat de medezeggenschap genoot een forse deuk gegeven.’

In de veertien jaar dat ik in de universiteitsraad zat, heb ik van collega’s veel halve waarheden over de medezeggenschap gehoord. De een zei dat de raad met de intens droeve kiezersopkomst geen democratisch draagvlak had. De andere vond dat de raad tandeloos was.

Een derde opperde dat de raad de dynamiek van het besturen verstoorde en de universiteit in een negatief daglicht plaatste. Een vierde meende dat de raadsleden verslaafd waren aan het pluche en dan acteerden als ijdele schoothondjes van het college van bestuur. En een vijfde achtte raadslidmaatschap domweg een slechte carrièrezet.

Al deze bezwaren tegen medezeggenschap zijn een beetje waar, maar missen de kern van de zaak. Waar het werkelijk om draait, is dat medezeggenschap een belangrijke dimensie van de academische vrijheid is.

Wie poogt academische vrijheid te omschrijven – en daarbij niet in slaap valt – komt altijd uit bij hetzelfde, namelijk dat het draait om het recht van docenten om te onderwijzen, te discussiëren, te onderzoeken en te publiceren zonder inperking door een voorgeschreven doctrine.

Medezeggenschap is een belangrijke dimensie van de academische vrijheid

Dat klopt als een bus, maar in de toonaangevende UNESCO-definitie is dat maar de helft van het verhaal. Volgens UNESCO behoren nog andere zaken integraal tot de academische vrijheid, namelijk het recht van docenten (en studenten) hun mening te uiten over de universiteit, van institutionele censuur gevrijwaard te blijven, en aan professionele en representatieve academische organen deel te nemen.

Als dat tweede deel van de definitie over iets gaat, dan is het wel de medezeggenschap. Zij maakt van de leden van de medezeggenschap critici die onbevreesd hun mening aan het bestuur moeten kunnen geven. Waarom is die medezeggenschapscomponent van academische vrijheid zo cruciaal? Dat zit als volgt.

Het universiteitsbestuur belichaamt de autonomie van de universiteit tegenover inmenging van buitenaf. Om die reden wordt de universitaire autonomie meestal de ‘collectieve component van de academische vrijheid’ genoemd. En inderdaad, normaal gesproken trekken de autonomie van de universiteit en de academische vrijheid van haar individuele medewerkers samen op, in de eerste plaats tegen druk van buitenaf.

Maar niet zelden schuurt het tussen universitaire autonomie en academische vrijheid, en dus tussen bestuur en medewerkers. Denk aan dossiers zoals ontslaan of niet-bevorderen van personeel, opheffen van cursussen of vakken, reorganiseren of sluiten van afdelingen, realloceren van personeel, en het fuseren met of oprichten van andere instellingen. Deze twistpunten zijn heftig en spelen overal, ook in Groningen.

Door raadslid Susanne Täuber te ontslaan, heeft het college van bestuur een grens overschreden

Bij die dossiers waarin bestuur en medewerkers niet vanzelfsprekend samen optrekken, biedt de academische vrijheid de garantie dat de medezeggenschap onbevreesd de mening van de medewerkers kan vertolken. In Groningen is dit zelfs verankerd in het raadsreglement. Het artikel over rechtsbescherming zegt namelijk dat raadsleden – inclusief kandidaat-leden en voormalige leden! – niet om hun raadslidmaatschap mogen worden benadeeld in hun aanstelling.

Het schrijft zelfs een procedure voor die het college van bestuur moet volgen als een raadslid hierover klaagt. Dat artikel – een sterke doch geen absolute garantie tegen ontslag – is bij mijn weten nog nooit in de geschiedenis van de medezeggenschap getoetst. Maar het is het ultieme wapen waarmee de medezeggenschap haar plaats in het universitaire bestel vrijwaart.

Die medezeggenschapsdimensie van de academische vrijheid is bij de meeste universiteiten volslagen onbekend, zelfs bij de medezeggenschapsraden en bij de critici van die raden zelf. Ook in de publicaties van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) over academische vrijheid blijft de medezeggenschapsdimensie onderbelicht. Wat een tragisch misverstand!

De medezeggenschap belichaamt het Socratisch ideaal: door lastige vragen te stellen de waarheid naderbij brengen

Voor mij is de vervlechting van medezeggenschap en academische vrijheid altijd leidend geweest, zowel in het Yantai-dossier als bij ontslagrondes. Het is ook de reden dat ik laatst zonder aarzelen een petitie heb getekend tegen het ontslag van hoofddocent Susanne Täuber. Zij was raadslid en een raadslid wordt niet ontslagen, punt. Door dat wel te doen heeft het college een grens overschreden.

Deze beslissing heeft het krediet dat de medezeggenschap (nog) onder medewerkers genoot een forse deuk gegeven. De universitaire autonomie zette hier de academische vrijheid buitenspel. Dat verbaasde mij zeer daar het college van bestuur heel vaak blijk heeft gegeven van wijs leiderschap. Maar hier – en in enkele andere gevallen – dus niet. Ik vroeg mij trouwens af of de rechter dat medezeggenschapsaspect bij zijn oordeel heeft meegewogen. Ik vrees van niet.

De boodschap is helder: blijf van de medezeggenschap af. Zij kan een lastpost zijn, akkoord, maar dat is nu juist haar functie. De medezeggenschap belichaamt het Socratisch ideaal: door lastige vragen te stellen de waarheid naderbij brengen. Dáár ligt haar waarde. Collega’s, als jullie een concrete bijdrage willen leveren aan de academische vrijheid waarover jullie altijd de mond van vol hebben, doe dan één ding. Ruim het misverstand op. Ga straks massaal stemmen.

ANTOON DE BAETS

Antoon de Baets is bijzonder hoogleraar emeritus geschiedenis, ethiek en mensenrechten. Hij was 14 jaar lid van de universiteitsraad voor de Personeelsfractie.

Engels

14 REACTIES

Abonneer
Laat het weten als er

De spelregels voor reageren: blijf on topic, geen herhalingen, geen URLs, geen haatspraak en beledigingen. / The rules for commenting: stay on topic, don't repeat yourself, no URLs, no hate speech or insults.

guest

14 Reacties
Meest gestemd
Nieuwste Oudste
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties