Laatst was ik getuige van een kort gesprek tussen een medestudent en een docent van mij. De student verzuchtte dat ze vaak het idee had dat ze tijdens de tentamens niet goed uit de verf kwam. Vragen waren volgens haar vaak op een manier gesteld dat ze niet de kans kreeg om duidelijk te maken hoeveel ze van de leerstof had begrepen.
De docent stelde haar gerust: ‘De cijfers die studenten halen, zeggen eigenlijk niets. Dus maak je daar niet druk om! Studenten met hoge cijfers hebben vaak geen idee waar ze over praten en succesvolle onderzoekers hadden vroeger vaak ook geen heel hoge cijfers.’
Als het een andere docent geweest was, had ik hem zijn denkwijze misschien kwalijk genomen. In dit geval was het gelukkig al duidelijk dat hij goed nagedacht had over hoe hij onze kennis zo zorgvuldig mogelijk kon toetsen. Uit de mond van een docent vind ik de uitspraak dat behaalde cijfers nietszeggend zijn namelijk al snel hypocriet.
Er is maar één groep studenten die troost haalt uit die overtuiging: de hardwerkende studenten wier cijfers rond de 6 schommelen. De studenten die vaak slechte cijfers halen of misschien al uitgevallen zijn, zullen kwaad worden van het idee dat ze onterecht worden afgestraft. Studenten met prachtcijfers voelen zich beledigd of onzeker.
De houding die onderzoekers hebben ten opzichte van metingen en cijfers in hun onderzoeksveld, zie ik bij hen in de rol van docent soms niet meer terug. Ik vind dat maar raar. Ze houden zich als docent namelijk bezig met het meten van in hoeverre studenten aan het einde van een vak hun leerdoelen hebben behaald. Dat maakt toetsing weinig anders dan onderzoek.
Onderzoekers worden niet serieus genomen als zij op basis van niet-significante data toch aannames doen. Als vakcijfers data zijn, leiden de aannames tot je diploma. In de context van onderzoek is het plotseling een integriteitskwestie om cijfers nietszeggend te noemen. Is het dat bij onderwijs dan niet?
Vermoedelijk bedoelde de docent het niet zo heftig. Nietszeggend zou immers betekenen dat voldoendes behalen een kwestie is van geluk. Alsof je een diploma op de kermis zou kunnen winnen. Daarmee is de controle over je eigen studieresultaten volledig afwezig. Gelukkig zit het niet zo in elkaar. De waarheid ligt ergens in het midden: er bestaat een hoop ruis op het signaal – en misschien wel te veel.
Mocht ik mijn leraar van vroeger ooit nog tegenkomen, dan zal ik hem vertellen dat de universiteit geen kermis is. Dat lijkt me een betere geruststelling dan ‘cijfers zeggen niets’.