Vlak voor kerst werd de muurschildering van Aletta Jacobs opnieuw beklad vanwege ‘studying is for ugly girls’. Sociologen Minke Hajer en Laura Keesman begrijpen niet dat die zin nog steeds niet is aangepast. ‘Waarom een vrouwelijk icoon ‘eren’ met een quote van een reactionaire man?’
Tijdens de welkomstdag voor nieuwe werknemers hoorden wij voor het eerst dat de RUG een universiteit is waar alleen lelijke meisjes studeren.
De spreker die ons formeel welkom heette, vertelde trots over het Aletta Jacobsjaar. Er was een muurschildering ter ere van haar. O ja, er stond ‘studying is for ugly girls’, maar die uitspraak moesten we vooral in de context van die tijd begrijpen toen studeren voor vrouwen (nog) niet was toegestaan.
We keken elkaar fronsend aan en dachten dat de spreker zich misschien wat ongelukkig had uitgedrukt. We liepen het Academiegebouw uit, bekeken de muurschildering en daar stond het echt: ‘studying is for ugly girls’.
Daar zou eigenlijk iemand eens overheen moeten verven, vonden we. En dat gebeurde. In augustus 2022 werd ‘ugly’ doorgestreept door actiegroep Slappe tijden, slimme meiden. Eind december gebeurde het nog een keer en werd het ‘studying is for everyone’.
Naar aanleiding hiervan twitterde rector magnificus Cisca Wijmenga dat het goed is ‘als kunst vragen oproept en verschillend wordt geïnterpreteerd; het is niet goed als dit leidt tot vandalisme’. Maar moeten we dit zien als vragen en vandalisme? Is dit niet eigenlijk kritiek en protest?
Al eerder liet Rina Knoeff zien dat deze uitspraak vanuit historisch perspectief incorrect weergegeven wordt
Al eerder liet Aletta Jacobs-hoogleraar Rina Knoeff zien dat deze – niet van Aletta zijnde – uitspraak vanuit historisch perspectief incorrect weergegeven wordt. Theodoor, de man die de uitspraak deed, maakte een statement tegen de toelating van alle vrouwen aan de universiteit.
Knoeff: ‘Is het echt nodig om deze belediging te herhalen? Is dit echt hoe wij ons Aletta Jacobs willen herinneren?’ Hieraan toevoegend: is het echt nodig om een vrouwelijk icoon te ‘eren’ met een quote van een reactionaire man?
Als de boodschap is om het belang van Jacobs en de RUG als progressieve universiteit te vieren, dan komt deze niet over. Sterker nog, de quote ‘studeren is voor lelijke meisjes’ leidt af van de impact van Jacobs. Ten eerste omdat bronvermelding ontbreekt. Een nietsvermoedende voorbijganger, student, of nieuwe medewerker zou zomaar eens kunnen denken dat dit daadwerkelijk een citaat van Jacobs is.
Ten tweede reikt de boodschap verder dan de context van de muurschildering en toeschouwer. Het is een boodschap die met nog minder context herhaald wordt, bijvoorbeeld tijdens een welkomsttoespraak.
Wat zegt deze quote eigenlijk over hoe de RUG omgaat met haar geschiedenis met Jacobs?
Wat is het doel van het kunstwerk? Wat wil de universiteit uitstralen met deze quote? Het is de universiteit die opdracht heeft gegeven voor dit kunstwerk en die achter de boodschap blijft staan, ondanks herhaalde kritiek. Een universitaire kunstcommissie zou zich juist van de sociale impact van kunst bedacht moeten zijn.
Want wat zegt deze quote eigenlijk over hoe de RUG omgaat met haar geschiedenis met Jacobs? Wat zegt het over de universiteit dat van alle teksten die prominent op de muur voor het academiegebouw hadden kunnen staan, er nu de facto staat dat studeren aan de RUG voor lelijke meisjes is? Een boodschap die noch het gedachtegoed van Jacobs is, noch dat van de universiteit die haar toeliet, representeert.
Hoewel de mogelijkheid bestaat om kunst te misinterpreteren, is hier geen sprake van een misverstand over wat er staat. Wel is onduidelijk van wie de quote is, of Jacobs dit daadwerkelijk dacht en vond (naar we nu weten: nee dus) en of de universiteit deze visie actief uitdraagt.
De voorgenoemde acties zijn niet bedoeld om vragen op te roepen. Integendeel, ze leveren kritiek. Deze kritiek is niet alleen terecht, maar ook groter dan de muurschildering, Jacobs of de universiteit alleen. Het gaat om het besef dat woorden ertoe doen. Woorden dragen betekenis, ze beïnvloeden onze denkbeelden.
Het gaat om het besef dat woorden ertoe doen
Gelukkig bieden woorden ook de mogelijkheid tot verandering van onze blik. Als je anders naar de wereld wilt kijken, bijvoorbeeld op een meer gelijkwaardige manier, moeten we nadenken over welke woorden welke boodschap uitdragen.
En dat is precies wat de actievoerders deden. Met het doorstrepen van ‘ugly’, en van ‘girls’ ‘everyone’ te maken, tonen zij een breder signaal over gelijke rechten en over beeldvorming over vrouwen. Studeren is niet alleen voor lelijke meisjes maar voor alle vrouwen, en voor alle mannen, en voor diegenen die zich niet identificeren als cisgender. Kortom, voor iedereen. Het betreft een kleine aanpassing met een grote impact.
De ultieme vervolgvraag is of er aan deze universiteit ruimte is voor voortschrijdend inzicht. Zo ja, ziehier de mogelijkheid tot aanpassing van een misleidende quote. Daarom een oproep: vier en bewonder Aletta Jacobs, en alles waar zij voor staat, met haar eigen woorden en niet met die van mannen die haar tegenwerkten.
Minke Hajer is postdoctoraal onderzoeker en Laura Keesman is assistant professor. Ze zijn beiden verbonden aan de afdeling sociologie van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen