Elke zichzelf respecterende club maakt een toekomstvisie, zo ook Universiteiten van Nederland. Maar wat kan je ermee? vraagt columnist Wilma Heesen zich af.
Er bestaat een studie geschiedenis, maar geen studie toekomst. Future planet studies bij de UvA komt qua naamgeving nog het meest in de buurt, maar dat kijkt slechts naar de toekomst van onze planeet.
De toekomst voorspellen is voorbehouden aan zeer uiteenlopende types in de wereld. Waarzeggers, trendwatchers, wetenschappers, schizofrenen, artsen en economen hebben allemaal een visie op wat ons te wachten staat.
Dat varieert van voorspellingen in je dagelijks leven tot voorspellingen over de toekomst van onze planeet. De ene voorspelling zet makkelijker aan tot nieuw gedrag dan de andere. De oproep om toch vooral weer een radio op batterijen te kopen en water in te slaan, sloeg een paar maanden geleden aan bij half Nederland. Klaar voor wat er mogelijk komt.
Beleidsmakers zijn ook types die graag in de weer zijn met plannen voor de toekomst. Zonder plan geen koers, dus elke zichzelf respecterende club maakt een toekomstvisie. Zo ook Universiteiten van Nederland, de koepelorganisatie van universiteiten. Mooie vergezichten voor 2040 in het rapport Kiezen voor Kwaliteit, dat opgesteld is in 2023 onder leiding van oud-rector van de RUG Elmer Sterken.
Het rapport is opgesteld door collega’s die in 2040 met pensioen zijn
Bij het opstellen van dit toekomstbeeld is geen waarzegger of trendwatcher geconsulteerd, louter hooggeleerde collega’s van de diverse universiteiten die in 2040 met pensioen zijn. Sommige dingen zijn makkelijk te voorspellen: de invloed van de vergrijzing en een veranderende vraag op de arbeidsmarkt. In de managementsamenvatting wordt gesproken over ‘dringende en grensoverschrijdende actie die vereist is’. In deze tijden van MeToo een wat ongelukkige woordkeuze.
Wat mij in het licht van de huidige rollercoaster aan ontwikkelingen toch nog het meest opvalt, is het stuk over Big Science. Hierin wordt beschreven dat eigenaren van AI-tools die cruciaal zijn voor de benodigde rekenkracht, vroegtijdig worden betrokken bij onderzoeksconsortia. Bedrijven als Microsoft, Meta, Amazon en Google zullen prominent aanwezig zijn, zelfs zonder domeinspecifieke kennis.
Als ik dit lees, kan ik een rilling niet onderdrukken. Was er in 2023 geen kritische noot te vinden dat al deze tech-miljardairs heel veel macht hebben? En wat als ze opeens een eigen agenda krijgen, zoals nu het geval is? Het Europese alternatief zal nog even op zich laten wachten.
Was er in 2023 geen kritische noot te vinden dat tech-miljardairs veel macht hebben?
Wat de makers van dit rapport ook niet hadden kunnen bedenken, is dat de bestaande zekerheden en afspraken over de bekostiging van het onderwijs die zijn gemaakt met de overheid zomaar eenzijdig opgezegd kunnen worden.
Op 18 februari heeft een afvaardiging van het hoger onderwijs een laatste pleidooi gehouden in de Eerste Kamer om het snijden in het hoger onderwijs tegen te gaan. Een laatste poging om de leden van de Eerste Kamer te voeden met redelijke argumenten.
11 maart is Decision Day voor de onderwijsbegroting in de Eerste Kamer. Als deze wordt aangenomen, kan er weer een nieuw jaartal worden toegevoegd aan de langlopende tijdlijn van bezuinigingen op het hoger onderwijs.
Wat dat gaat brengen voor de toekomst? Alleen een waarzegger weet het.
WILMA HEESEN