De RUG staat open voor restitutie van de schedel van een Khoikhoi-vrouw uit de collectie van Petrus Camper. Die bevindt zich op dit moment in het depot van het Universiteitsmuseum.
De schedel werd enkele maanden geleden geïdentificeerd door onderzoeker Paul Wolff Mitchell van de Universiteit van Amsterdam. Hij onderzocht de herkomst van menselijke resten in de collectie van de beroemde anatoom, die tussen 1763 en 1773 hoogleraar was in Groningen.
Hoofd afgesneden
Camper werd bekend door zijn onderzoek naar de ‘gelaatshoek’, waarbij hij mensen indeelde naar ‘landaard’ – onderzoek dat later werd misbruikt voor rassentheorie. Daarvoor verzamelde hij de schedels van mensen van over de hele wereld.
De schedel van de Khoikhoi-vrouw werd hem in 1774 toegestuurd door zijn oud-student, Hendrik Le Sueur, die op dat moment als chirurgijn in Kaapstad was gestationeerd. ‘De zeergeleerde Le Sueur schreef mij eind januari 1774 dat hij […] het hoofd van deze oude vrouw, na haar dood had afgesneden en meegenomen’, schreef hij daarover. Hij vertelde ook dat hij een tekening van de schedel had gemaakt.
Wolff Mitchell wist de tekening te verbinden aan een van de schedels die nog altijd bewaard worden in het Universiteitsmuseum.
Officieel verzoek
Dat zette de deur open voor eventuele teruggave, zegt directeur Lars Hendrikman van het museum. ‘We hebben het herkomstonderzoek zelf geïnitieerd en daarna ook het initiatief genomen om de Zuid-Afrikaanse overheid op de hoogte te stellen van onze vondst’, zegt hij.
Of er inderdaad restitutie zal plaatsvinden, weet Hendrikman nog niet. Daarvoor moet er eerst een officieel verzoek komen vanuit Zuid-Afrika. ‘Maar we hebben laten weten dat we de de resten van deze vrouw uit het publieke domein hebben weggenomen en ze nu met de grootst mogelijke egards bewaren. Mocht Zuid-Afrika besluiten tot een restitutievezoek, dan zullen we er alles aan doen om dat in te willigen.’
Ceremonie
Voordat de schedel uit het museum werd weggehaald, is vorige maand een ceremonie uitgevoerd door de Hoge Commissaris van de Goringhaicona Khoikhoi Inheemse Traditionele Raad, Tauriq Jenkins.
Jenkins, die voor een masterclass in Groningen was, is bovendien lid van de Zuid-Afrikaanse mensenrechtenorganisatie SAHRC. ‘Dat was een kleine ceremonie waarin de geest van deze vrouw werd herdacht en geëerd’, vertelt Hendrikman.
Meer herkomstonderzoek
Het Universiteitsmuseum heeft ook herkomstonderzoek naar andere menselijke resten geïnitieerd. Toch verwacht Hendrikman niet dat nu ook snel andere resten kunnen worden geïdentificeerd. ‘Dat komt door de complexiteit ervan’, zegt hij. ‘Maar tegelijk is de kans niet nul. En daarom zijn we moreel verplicht om het te laten doen.’
De collectie van Camper staat centraal in een nieuwe tentoonstelling van het Universiteitsmuseum. UKrant publiceert hier morgen een achtergrondverhaal over.