De RUG reageert niet adequaat op klachten over ongewenst gedrag of sociale onveiligheid. In plaats daarvan krijgen slachtoffers de schuld, worden ze in mediationtrajecten gedwongen met daders en wordt hun carrière gedwarsboomd, stelt Young Academy Groningen (YAG).
De bevindingen van YAG liegen er niet om. Het rapport schetst een ontluisterend beeld van de ervaringen van 26 stafleden van de RUG die in de afgelopen twee jaar te maken hadden met intimidatie, machtsmisbruik, sabotage van hun wetenschappelijke carrière en discriminatie.
De daders waren in 25 van de gevallen mannelijk en Nederlands. De slachtoffers waren meestal vrouwelijk (22), international (23) en afhankelijk van de daders.
Discriminatie
Aandacht voor het onderwerp is sterk gegroeid sinds het rapport Harassment in Dutch Academia verscheen in 2019. Uit dat onderzoek, gestart door het Nederlandse Netwerk van Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH), bleek dat intimidatie, pesten en machtsmisbruik aan de orde van de dag is op Nederlandse universiteiten.
Ook Susanne Täuber en Nanna Haug Hilton van de werkgroep Diversity and Inclusion van de YAG werden regelmatig benaderd door stafleden met verhalen over discriminatie en gender-gerelateerde intimidatie, waarna ze besloten zelf onderzoek te doen.
‘In het rapport van de LNVH ging het om 53 vrouwen in heel Nederland die anoniem hun verhaal deden’, zegt Täuber. ‘Dat maakt het gemakkelijk om te zeggen: zoiets gebeurt in Groningen niet. Maar wij weten natuurlijk dat zich in Groningen dezelfde gevallen voor doen als op andere universiteiten.’
Getraumatiseerd
26 slachtoffers waren uiteindelijk bereid om uitgebreid hun verhaal te doen. Er waren meer verhalen, zegt Täuber, maar sommige personen waren zo getraumatiseerd dat ze niet mee konden of wilden doen. ‘Heel veel mensen hebben de hoop gewoon opgegeven.’
Degenen die wel met de onderzoekers spraken, vormen geen dwarsdoorsnede van de universiteit, erkennen de opstellers van het rapport. De slachtoffers meldden zich op evenementen georganiseerd door de YAG, door mond-tot-mondreclame of vanuit het persoonlijke netwerk van de YAG-leden.
Intimidatie door leidinggevenden is de meest voorkomende klacht. Vaak is er sprake van micromanagement en excessief controlerend gedrag. Er is verbale en soms fysieke agressie. Ook wordt er gedreigd met een negatieve evaluatie bij het volgende R&O-gesprek.
Vrouwen
‘Ze hebben hier liever vrouwelijke collega’s die hun hoofd buigen, die onder het gemiddelde presteren en die doen of ze hulp nodig hebben’, vertelt een slachtoffer in het rapport. ‘Maar toen kreeg ik een beurs van enkele miljoenen […] en werd het doelwit van een ernstige discriminatie en pesterij, onprofessioneel gedrag en zelfs fysieke aanvallen.’
Bovendien blijkt uit het rapport dat vrouwen of internationals vaak aan andere standaarden moeten voldoen om een promotie te bemachtigen. Er wordt neergekeken op hun academische prestaties, ze moeten vaak meer onderwijs geven en de criteria voor een promotie zijn niet duidelijk of ze veranderen tijdens het proces.
‘Op mijn afdeling worden de taken op een geheimzinnige manier verdeeld. En als je als universitair docent uit het buitenland komt, krijg je niet de taken die je nodig hebt voor een promotie’, zegt een van de klagers.
Kroonprinsen
Daarnaast is er sprake van ‘kroonprinsen’ op afdelingen die worden klaargestoomd voor leidende posities, terwijl ze aantoonbaar niet de beste academische prestaties leveren. ‘Opvallend is dat een derde van de deelnemers Rosalind Franklin Fellow is. Die worden gerekruteerd op excellentie’, zegt Täuber.
‘En wat ook naar voren komt: Dat juist als mensen het goed doen, ze kwetsbaar worden voor harassment. Alsof de leidinggevenden zich dan bedreigd voelen of dat het moeilijker is hun wenskandidaat nog op een legitieme manier naar voren te schuiven.’
Niet serieus
Aan de bel trekken over hun behandeling helpt niet. De klagers vertellen verhalen waarbij ze niet serieus worden genomen door hun leidinggevende – die bovendien vaak de veroorzaker van het probleem is. Ook het faculteitsbestuur grijpt niet in, kijkt weg of hecht geen geloof aan het verhaal. Na het indienen van een klacht volgt vaak een slechte beoordeling en wordt het slachtoffer slechte communicatie verweten.
Ook de afdeling human resources (HR) staat vrijwel altijd aan de kant van de leidinggevende. In veel gevallen worden de slachtoffers gedwongen tot cursussen waarbij ze hun eigen gedrag moeten ‘fiksen’, of is er sprake van een mediationtraject.
Actie
De YAG benadrukt dat de RUG actie moet ondernemen door bijvoorbeeld klachtenprocedures te verbeteren. Ook willen de schrijvers dat faculteitsbesturen verantwoording moeten afleggen wanneer ze niet ingrijpen bij klachten over discriminatie of intimidatie. En wanneer er onvoldoende vrouwen op hogere posities zitten terwijl ze in de lagere regionen wel voorhanden zijn, zouden vrouwen voorrang moeten krijgen, vindt YAG.
Het universiteitsbestuur heeft intussen laten weten ‘bedroefd’ te zijn over het feit dat ‘sommige collega’s te maken hebben gehad met ongewenst gedrag’. Het bestuur wijst op het zerotolerancebeleid dat de universiteit hanteert, op de recentelijk benoemde Ombudspersoon en de nieuwe initiatieven die op dit gebied worden ontwikkeld, waaronder de active bystander-training.
Sociaal veilig
‘Wij geloven dat deze stappen ertoe zullen bijdragen dat alle leden van onze universitaire gemeenschap in een sociaal veilige omgeving kunnen werken en studeren.’
Täuber is blij met de reactie. ‘Ze hebben het zich eigen gemaakt’, zegt ze. ‘Ze hebben het serieus gelezen en samen met ons naar buiten gebracht. Ik hoop dat Nederlandse universiteiten daar een voorbeeld aan nemen, want de hele sector worstelt met dit fenomeen.’ Nu moet de universiteit echter serieus werk gaan maken van de data die ze nu hebben. ‘En dat moeten we nu nog zien.’