Columnist Gerit Breeuwsma zat als jochie op een school met de Bijbel met een strenge hoofdmeester waarvoor hij wel een beetje bang was.
In mijn jonge jaren woonden wij schuin tegenover de lagere school, zodat de overgang van thuis naar school niet kleiner had kunnen zijn en toch was het voor mij een wereld van verschil.
Het was een ‘school met de Bijbel’, met een strenge hoofdmeester, die het als zijn heilige opdracht zag ons – zijn leerlingen – te verheffen. Desnoods met harde hand, al had hij die zelden nodig, want we waren allemaal een beetje bang voor hem.
Eenmaal zagen we hem fysiek optreden tegen een klasgenoot, een beer van een jongen, die al twee keer was blijven zitten, iets wat de hoofdmeester als een persoonlijk affront opvatte. Hij durfde het soms aan de autoriteit van meester uit te dagen en een keer resulteerde dat in een handgemeen dat wel iets weg had van de worsteling van Jakob met de engel. Meester wist nipt te winnen.
De rest van de klas was met stomheid geslagen over zoveel brutaliteit; we waren ervan overtuigd dat het met deze jongen slecht zou aflopen.
Dat viel uiteindelijk erg mee. Net als de meesten van ons kwam hij best aardig terecht, iets waar de hoofdmeester trouwens veel trots aan ontleende.
Er lag ongetwijfeld enige ijdelheid aan zijn ijver ten grondslag, maar hij wilde ons ontegenzeggelijk iets leren. Hij liet ons kennismaken met werelden die velen van ons onbekend waren. Geschiedenislessen en aardrijkskunde werden aangevuld met de actualiteit, we werden geacht te corresponderen met zeelui op de grote vaart en na zijn vakanties in Roemenië (ik was nooit verder dan de Veluwe geweest) werden we ingelicht over de in onze ogen armoedige leefwijze aldaar en kregen we een eindeloze reeks dia’s van Byzantijnse kerkinterieurs te verstouwen.
We waren ervan overtuigd dat het met deze jongen slecht zou aflopen
Op zaterdagen was hij soms degene die de straat overstak. Hij kwam me dan halen voor een autoritje door de provincie, waarbij we het Fries museum aandeden of langs oude States en Stinsen reden. Hij voorzag me daarbij van allerlei wetenswaardigheden, die ik meestal met een mengeling van interesse en – de in het weekend smeulende – vrees tot me nam.
Mijn oude hoofdmeester is al weer aardig wat jaren dood, maar zo nu en dan denk ik nog wel eens aan hem. Zoals onlangs, naar aanleiding van de rel over de censuur die er door uitgevers van schoolboeken in lesmateriaal wordt gepleegd om zo tegemoet te komen aan protestant-christelijke en islamitische scholen.
De gedienstige uitgevers doen hun best om drie soorten gevoeligheden uit de schoolboeken te houden: Strijdigheid met Bijbelse waarden en normen, het ontbreken van een zeker waarheidsgehalte en te veel nadruk op consumptief leefgedrag.
Ergens wel ironisch, want je zou op grond van het ontbrekende waarheidsgehalte kunnen verdedigen dat de Bijbel maar beter helemaal buiten het onderwijs kan worden gelaten. Iets wat ik trouwens niet vind.
Een woordvoerder van een gereformeerde schoolvereniging verdedigt de censuur met het argument dat je als ‘christen verplicht [bent] om kinderen op een goede manier voor te bereiden op hun leven in de maatschappij’. Een ander merkt er over op: ‘Je mag het kuisen noemen, maar je sluit ermee aan op de werkelijkheid waarin onze kinderen zitten’.
Bij dat laatste gaat het wat mij betreft nu juist fout, want onderwijs zou een zicht op de wereld moeten bieden dat de eigen werkelijkheid overstijgt, of zoals de filosoof Alain Finkelkraut ergens zegt, om zelfstandig te kunnen denken moeten leerlingen ‘de kans […] krijgen om de gemeenschap waaruit ze voortkomen te vergeten en aan iets anders te denken dan wat ze zijn’.
Wie dat onderschrijft, ontkomt niet aan de conclusie dat er ook aan het academisch onderwijs wel het een en ander schort.
GERRIT BREEUWSMA