Met veel genoegen neem ik sinds mijn pensionering in 2003 deel aan de werkzaamheden van het Centre for Russian Studies in de UB en ik volg met belangstellingen alle ontwikkelingen aan de Groninger universiteit. Een daarvan betreft de zogenaamde internationalisering die in de laatste decennia veel heeft veranderd.
Het is verheugend dat zoveel buitenlandse studenten deelnemen aan de activiteiten van de universiteit, in het bijzonder van de Faculteit der Letteren. Daarbij worden ze over het algemeen goed begeleid en ook de Nederlandse studenten hebben belangrijke mogelijkheden hun blikveld internationaal te verruimen, veel meer dan dat in onze studententijd het geval was.
Internationalisering zou naar mijn idee moeten inhouden dat niet alleen het Engels, maar ook andere talen tot hun recht komen, in het bijzonder het Nederlands. Veel onderwijsactiviteiten vinden nu plaats in het Engels, ook als alle toehoorders Nederlanders zijn of buitenlanders die het Nederlands goed beheersen of de taal willen leren. Dit zal zeker het geval zijn op de Faculteit der Letteren, waar bij veel buitenlandse studenten interesse in de Nederlandse taal en cultuur bestaat. Door een ver doorgevoerde verengelsing zullen deze studenten niet de gelegenheid hebben de daarvoor nodige kennis te verwerven.
Openbare ruimte
Een ander aspect van de verengelsing biedt het onderdeel van de sociolinguïstiek dat in de (Nederlandse) vakliteratuur linguistic landscape wordt genoemd: het schriftelijk gebruik van talen in de openbare ruimte, zoals in officiële gebouwen en bij reclameboodschappen op straat. Het is daarbij zeer opvallend dat meer en meer het Engels de rol van het Nederlands overneemt, zoals bij de UB, waar je wordt WELCOME geheten bij de SERVICE DESK en met de boodschap Making UBetter!
Toch wordt daar op veel plaatsen een juiste vorm van tweetaligheid Nederlands-Engels gebruikt en ik zou er voor willen pleiten dit meer correcte gebruik zo veel mogelijk door te voeren. De UB en de Faculteit der Letteren zouden in dat opzicht een voorbeeldfunctie kunnen vervullen bij het juiste gebruik van meerdere talen.
Wat dat betreft zou het bovengenoemde Centrum ook een Nederlandse of Russische naam kunnen hebben, bijvoorbeeld Centrum voor Ruslandkunde en niet, zoals nu het geval is, twee keer worden aangeduid met de naam Centre for Russian Studies (English only!). Over correct schriftelijk taalgebruik gesproken: op dezelfde gang van het centrum is een vitrine met Japanse boeken, waarvan enige titels op de kop zijn geplaatst.
Kritiek
Vorig week had ik een gesprek met enkele Nederlandse studenten van de Faculty of Science and Engineering (voorheen Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen) die inlichtingen vroegen over mogelijke contacten met Japan. In deze faculteit wordt terecht veel Engels gebruikt, maar uit hun reactie merkte ik op dat ook daar kritiek is op een te ver doorgevoerde verengelsing van het onderwijs. Ze lieten me weten dat de voertaal gewijzigd zou kunnen worden in het Engels, zolang dit niet het niveau van het onderwijs aantast.
Dit lijkt op dit moment niet het geval. Er zijn namelijk aanwijzingen dat het niveau van discussies en essays van Nederlandstalige studenten inderdaad daalt, wanneer zij verplicht Engels moeten spreken of schrijven. Bovendien is het de vraag of bijvoorbeeld toekomstige leraren wiskunde of natuurkunde er bij gebaat zijn dat hun onderwijs volledig in het Engels plaatsvindt. Hetzelfde geldt voor het onderwijs in de Faculteit der Letteren (Faculty of Arts?) en ik ben blij met het standpunt van het faculteitsbestuur over de invoering van een tweetalige faculteit.
Mijn opmerkingen kunnen worden gezien in een wijder verband wat betreft de verengelsing van de universiteit en meer algemeen van de samenleving. Het is verheugend dat de vereniging voor Beter Onderwijs (BON) onlangs een uitvoerige brief heeft geschreven aan de kabinetsformateur, waarin wordt verzocht bij het komende kabinet te bepleiten een halt toe te roepen aan – wat daar genoemd wordt – de financieel gemotiveerde internationalisering en doorgeslagen verengelsing van het hoger onderwijs op kosten van de Nederlandse belastingbetaler.
Tjeerd de Graaf, gastonderzoeker Fryske Akademy en Foundation for Endangered Languages