Het staat in Ik ben geboren, een bundel met programmatische stukken over zijn schrijverschap, verzamelingen (‘tweehonderddrieënveertig ansichtkaarten in echte kleuren’) en opsommingen van dingen (zoals de ‘voorwerpen die op mijn werktafel liggen’) en veel (alle?) stukken met een sterk autobiografisch karakter.
In 1942, toen de Joodse bevolking in Parijs het steeds benauwder kreeg, werd Perec als jongetje van vijf uit voorzorg door zijn moeder op het Gare du Lyon afgezet. Zij werd in 1943 opgepakt en in het concentratiekamp vermoord. De kleine Georges overleefde de oorlog en besloot schrijver te worden. Zijn werk zit vol met expliciete en impliciete verwijzingen naar het afscheid van zijn moeder. Ik ben, voor een artikeltje, op zoek naar de sporen daarvan.
Ik lees Perec dus gewoon op mijn werk, want mijn werk bestaat ‘nu juist uit lezen’. Ik ben er trouwens niet zeker van of dat wel klopt en of het niet domweg op een misverstand berust, maar dat is dan de schuld van mijn studieadviseur op de middelbare school.
Die studieadviseur was eigenlijk mijn leraar Nederlands, maar op een dag moest ik bij hem op zijn kamertje komen en daar vroeg hij, in zijn hoedanigheid als studieadviseur, hoe ik mijn toekomst zag en wat ik dacht te gaan studeren. Ik sprak destijds veel met mijn leraar Nederlands over de boeken die ik las. Stof genoeg, want ik las obsessief veel. Ik werkte me lettervretend door hele oeuvres heen en op mijn zeventiende was ik wat je ‘jong belezen’ zou kunnen noemen.
Ik zei tegen mijn leraar Nederlands, die nu even mijn studieadviseur was, dat Nederlands me wel wat leek. Dat zal hem als mijn leraar Nederlands wel deugd doen, dacht ik, maar hij liet niets merken en vroeg in zijn functie als studieadviseur: Waarom?
‘Omdat ik dan veel kan lezen’, antwoordde ik naar waarheid.
Het leek hem niet zo verstandig, want lezen zou dan werken worden en ik las toch voor mijn plezier? Daar zat iets in, al was plezier zwak uitgedrukt. Eerder las ik uit een onverzadigbare lust naar een groots en meeslepend leven, seks en geweld, misdaad en straf, het onbereikbare en het afschrikwekkende, maar dat leken me zaken die je beter niet besprak met een studieadviseur, ook al was hij je leraar Nederlands. ‘Dan is psychologie meer iets voor jou’, zei hij en ik weet nog dat hij me daarmee als leraar Nederlands teleurstelde, maar dat ik niettemin zijn raad als studieadviseur ter harte nam.
Mogelijk is dat de reden dat ik op mijn werk vaak zit te lezen, al zijn er veel krachten die me er vanaf proberen te houden. Onlangs nog – ik zat gebogen over een boek – werd er op mijn deur geklopt, waarna er op mijn ‘ja’ een dame de kamer binnen kwam, die zich voorstelde als sales consultant van een internationale uitgeverij. Ze was nogal aantrekkelijk, om niet te zeggen mooi, al is zoiets natuurlijk subjectief. Ze zei dat ze een afspraak met me had, wat niet zo was (‘dat had ik gedroomd’, dacht ik), maar ik kon haar niet de deur wijzen.
‘Wat veel boeken’, zei ze wel drie keer, nadat ze was gaan zitten. Ik vond dat aanvankelijk raar voor iemand die boeken aan de man moet brengen. Alsof je als vertegenwoordiger van een snoepfabriek bij Jamin de winkel in stapt en zegt: ‘Wat een snoep’. Maar al gauw werd het me duidelijk, toen ze me een onlineprogramma probeerde aan te praten waarmee ik nauwgezet de vorderingen van mijn studenten zou kunnen monitoren, volgen en sturen. ‘Boeken’, zei ze met een schuine blik op mijn volle kasten, ‘waren natuurlijk belangrijk, maar online learning is de toekomst’. Ze beloofde me snel de inlogcodes te sturen.
Lezen is een handeling, aldus Perec, vaak gericht op een ander doel: ter lering of ter vermaak, om de tijd te verdrijven, om te herinneren. Maar je kunt ook lezen om te vergeten: de tijd, verloren liefdes, een saaie vergadering of wat je eerder hebt gelezen.
En inlogcodes natuurlijk.