Ironie biedt een soort lifeline die je van een dreigende depressie weet te redden, stelt columnist Gerrit Breeuwsma. Maar helaas, niet iedereen houdt van ironie.
Krijg toch allemaal de klere, val voor mijn part allemaal dood…
O, dat moet ik misschien even uitleggen. Mijn vrouw en ik zijn na de kerst naar de Provence afgereisd, alwaar we ons een ruime week hebben vermaakt met lange wandeltochten door de Luberon en op de flanken van de Mont Ventoux. En dat bij overwegend mooi en zonnig weer.
We doen dit nu al een aantal jaren zo en het blijkt een perfecte manier om aan de troosteloze eindejaarsdagen – met zijn eindeloze regen en wind – te ontkomen. Bovendien biedt het de mogelijkheid om je aan de inwijding van het nieuwe jaar, met zijn ‘beste wensen’ en de daarbij horende plichtmatige zoenen, te onttrekken.
En zo was het dat mijn vrouw op nieuwjaarsdag – op een hoogte van 1016 meter – het bekende lied van Danny de Munck, alias Ciske de Rat, compleet met een vet Amsterdams accent, het dal in slingerde: Krijg toch allemaal de klere, val voor mijn part allemaal dood.
Om die woorden nog wat kracht bij te zetten, voegde ik mijn warme bariton bij haar – onder ons gezegd en gezwegen – nogal schelle stemgeluid; alleen zonder het Amsterdamse accent.
Het blijkt een perfecte manier om aan de eindejaarsdagen te ontkomen
Ik ben erg slecht in accenten. Nou ja, afgezien van mijn Friese tongval, die werkelijk overal doorheen prikt. Ik heb jaren geleden een tijdje zangles gehad en moest daar veel Italiaanse aria’s voor zingen (O cessate di piagarmi, o lasciatemi morir).
Prachtig. Vond ik zelf tenminste, maar het commentaar van mijn zangdocent was steevast dat je wel kon horen dat ik uit Friesland kom. Tja, sommige dingen zijn moeilijk te verbloemen.
Maar dat hoeft me er niet van te weerhouden iedereen eens even ‘de klere’ toe te wensen. Het lucht niet alleen op, het ligt vaak ook dichter bij de waarheid dan die obligate beste wensen.
Sinds Pim Fortuyn wordt het in bepaalde kringen als een verdienste gezien wanneer ‘je zegt wat je denkt’, maar iedereen met een beetje hersens begrijpt meteen dat het sociale verkeer niet bepaald erg soepel zal verlopen als je die overtuiging te pas en te onpas in praktijk brengt.
En dus om de omgang met collega’s en studenten een beetje draaglijk te houden, zeg je dat je hun recente artikel reuze interessant vond of dat je het een goede vraag vond die er tijdens je college werd gesteld, ook al heb je het artikel niet gelezen en vond je de vraag tamelijk onnozel.
Dus zeg je dat het een goede vraag was, ook al vond je die tamelijk onnozel
Uit een recent onderzoek naar zelfcensuur in het hoger onderwijs bleek verrassend genoeg dat een flinke meerderheid van onderzoekers en docenten geen of weinig druk tot zelfcensuur ervaart. Dat op zich lijkt mij al een vorm van zelfcensuur en staat ook haaks op de meer algemeen gedeelde opinie dat de academische vrijheid de laatste tijd meer onder druk van de zelfcensuur is komen te staan.
Ik kan me trouwens niet anders herinneren dan dat ik in al mijn jaren aan de universiteit heb geprobeerd op mijn woorden te letten (de keren dat ik het niet deed, ging het meestal meteen fout). De enige verlichting voor al die zelfbeperking ligt volgens mij in de ironie.
Ironie biedt een soort intellectuele lifeline die je net van de depressie weet te redden. Helaas houden veel studenten niet zo van ironie, of ze snappen het domweg niet en zien het aan voor ernst. Soms vraag ik me ook weleens af of dat wellicht de reden is waarom zoveel jonge mensen last hebben van depressieve gevoelens.
Daarom, nog één keer: Krijg toch allemaal de klere, val voor mijn part allemaal dood.
U mag zelf bepalen of dat ironisch bedoeld is of niet.
GERRIT BREEUWSMA