Waarom worden zoveel mannelijke componisten gevierd als genieën terwijl hun vrouwelijke tegenhangers vergeten worden? Waarom worden vrouwen in de muziek zo weinig bestudeerd? Het project Voices of Women wil ze de aandacht geven die ze verdienen.
Het plechtige geluid van een saxofoon doorbreekt de stilte in het afgeladen keldercafé Merlot, even later gevolgd door een zachte zangstem. Sommige mensen in het publiek doen hun ogen dicht om van de muziek te genieten.
Het optreden van zangeres Renske de Boer en saxofonist Gabija Bartulytė rondde de eerste dag af van het Voices of Women-congres in Groningen, afgelopen donderdag en vrijdag. Het doel van de conferentie: het muzikale en creatieve werk van vrouwen onder de aandacht brengen.
Als iemand je zou vragen om een paar beroemde componisten te noemen, zou je waarschijnlijk als eerste denken aan namen als Mozart, Bach, Vivaldi en Beethoven. Maar hoeveel mensen hebben gehoord van Fanny Mendelssohn? Net zo veel talent als haar broer Felix, maar zij kreeg nauwelijks een podium – een aantal van haar werken werd zelfs gepubliceerd onder Felix’ naam. Of van Clara Schumann, de vrouw van Robert Schumann en zelf een van de beste pianisten van haar tijd?
Hulp
‘Vrouwen die in het muzikale canon belanden kregen vaak hulp van hun vaders, broers of docenten die hen ontdekten. Ze hadden altijd iemand nodig die ze hielp, die dingen voor ze regelde’, zegt universitair hoofddocent Europese talen en culturen Petra Broomans, die het congres organiseerde samen met RUG-collega’s Janke Klok en Kristin McGee. ‘Maar dan nog werden ze later vaak vergeten.’
Het congres van afgelopen week was onderdeel van een gezamenlijk project van de RUG, de Universiteit van Stavanger, de Arctische Universiteit van Noorwegen en het Franz Liszt conservatorium in Weimar. Samen willen ze niet alleen muziekstukken van vrouwen onder de aandacht brengen, maar ze hopen ook iets te doen aan het gebrek aan aandacht voor vrouwenstemmen in de wetenschap en in het muziekvak.
‘Het project heeft een groter doel dan alleen het herontdekken van vrouwelijke componisten’, zegt Broomans. ‘Vrouwen een stem geven is heel belangrijk voor een beter begrip tussen mannen en vrouwen, maar ook tussen verschillende etniciteiten en hun culturen.’
Concert
De tweedaagse conferentie bestond uit lezingen, workshops en masterclasses, met gastsprekers die uiteenlopende achtergronden in de wetenschap en de muziekbusiness hebben. Maar het hoogtepunt was misschien wel het walking concert op donderdag, met drie optredens op twee locaties in de stad.
Het concert werd afgetrapt in Merlot met de muzikale improvisatie van De Boer en Bartulytė. Zij lieten zich inspireren door het boek Women Who Run with the Wolves van Clarissa Pinkola Estés. Dat gaat over de archetypische ‘wilde vrouw’, die wordt vergeleken met een bedreigde diersoort vanwege de druk die het patriarchaat op haar legt.
Kattenvrouwtje
‘Veel vrouwelijke artiesten hebben vergelijkbare ervaringen. Je bent je altijd bewust van een hiërarchie’, zegt De Boer. ‘Mensen zijn bang voor vrijgevochten, onafhankelijke vrouwen’, stelt Bartulytė. ‘Een onafhankelijke man is een soort George Clooney, terwijl een onafhankelijke vrouw een zonderling kattenvrouwtje is.’
‘Ik vind het geweldig dat dit congres niet alleen bestaat uit lezingen, teksten en presentaties, maar dat het ook in de praktijk een stem geeft aan vrouwen en zo iets zegt over hun plek in de gemeenschap’, zegt RUG-docent geschiedenis Anjana Singh, die in het publiek zit. ‘We hebben in het Westen de illusie dat iedereen al gelijk is, maar er zijn nog altijd veel machtsstructuren die vrouwen onderdrukken en daar moeten we het over hebben.’
