Rector magnificus Jacquelien Scherpen verbiedt tot irritatie van de bedenkers het dragen van een ‘toma’, waarmee academici protesteren tegen de hiërarchische verhoudingen rondom het promotierecht.
Oorspronkelijk, zegt Angeliek van Hout, had ze een roze jurk willen dragen en witte laarsjes tijdens de promotieceremonie van haar promovendus Elizabeth Heredia Murillo op 19 oktober. Ze wilde daarmee protesteren tegen het feit dat leden van de promotiecommissie die geen hoogleraar zijn, geen toga mogen dragen. ‘De situatie weerspiegelt een hiërarchie die niet meer van deze tijd is’, vindt ze.
‘Ik ben universitair hoofddocent met ius promovendi’, zegt Van Hout – promotierecht. ‘En ik was eerste promotor, dus ik had een leentoga mogen dragen. Maar ik wilde protesteren. Misschien weerspiegelde de dresscode ooit de werkelijke verhoudingen, maar dat is in de vijftien jaar dat ik promovendi begeleid niet meer het geval.’
Maar toen hoorde ze over de toma – ‘tenue voor ondergewaardeerde mid-level academici’ – de niet-officiële toga die de Personeelsfractie en Wetenschapsfractie van de universiteitsraad in september lanceerden. Die werd speciaal ontworpen om te protesteren tegen het beperkte promotierecht en het bijbehorende recht om een toga te dragen.
Tegengehouden
Ze nam contact op met de initiatiefnemers, overlegde met haar promovendus, de directeur van haar onderzoeksinstituut en de voorzitter van de ceremonie, en ook met de andere leden van de promotiecommissie. Niemand vond het een probleem als ze de toma droeg. ‘De internationale leden van de commissie waren echt geshockeerd dat dit de gang van zaken was in Nederland’, zegt ze.
Maar toen ze haar plaats vooraan de rij innam om onder begeleiding van de pedel van de faculteitskamer naar de Aula te lopen, werd ze tegengehouden door de pedel. ‘Ze zei dat de rector het dragen van de toma verboden had, omdat het tegen het promotieprotocol was.’
Voor Van Hout zat er niets anders op dan de protesttoga snel uit te trekken en ze betrad de Aula vervolgens gekleed in de roze jurk met witte laarsjes die ze daaronder droeg.
Kledingvoorschriften
Rector magnificus Scherpen is echter duidelijk over haar standpunt. ‘Mensen mogen de toma dragen waar ze maar willen, maar niet tijdens officiële ceremonies’, zei ze vorige week na vragen van de Personeelsfractie over het incident.
Er is een commissie ingesteld om zich te buigen over de vraag of ook de niet-hoogleraren van de promotiecommissie een toga mogen dragen, zei ze. In de tussentijd is er ‘een vaste dresscode’.
Maar de toma is juist ontworpen met de kledingvoorschriften in het achterhoofd, stelde u-raadslid Janet Fuller. Die schrijven voor dat dames ‘stemmige kleding’ moeten dragen en heren een ‘donker kostuum, wit overhemd en stemmige das’. Beide seksen moeten zwarte schoenen aantrekken. ‘Dus het zou moeten worden toegestaan.’
Mooie gesprekken
De initiatiefnemers benadrukken bovendien altijd dat mensen het dragen van de toma af moeten stemmen met andere betrokkenen, zoals de voorzitter van de commissie en vooral de promovendus zelf. ‘Die moet niet verbaasd zijn. Zo’n dag is al stressvol genoeg’, zegt u-raadslid Jessica de Bloom.
Tot nu toe zijn er vijf momenten geweest waarop iemand de toma wilde dragen, zegt ze, maar hij heeft nog niet een keer de Aula gehaald. ‘Maar het heeft wel telkens tot mooie gesprekken geleid.’
Kwalijk
Ook De Bloom zelf, die als hoogleraar wel het recht heeft om een toga te dragen, wilde tijdens een promotie in oktober een statement maken door dat juist níet te doen. Zij zag er vanaf na een gesprek met haar decaan. ‘Het was een positief gesprek, waarin hij liet weten dat er gesprekken gaande zijn rond het promotierecht en het dragen van de toga. Ik heb toen besloten het niet te doen’, zegt ze. ‘Met het idee: oké, we hebben dingen op gang gebracht en wachten af.’
Maar toen ze hoorde over het verbod van Scherpen, ging ze twijfelen of ze niet beter had kunnen doorzetten. ‘Ik vind dit echt heel kwalijk. De universiteit is bij uitstek een plek voor kritiek. De toma is met opzet sober gehouden en ik denk dat iemand buiten de academische gemeenschap het niet eens zou opmerken. Het is echt een statement naar de academische gemeenschap.’
Ritueel
Fuller is het met haar eens. ‘Als iemand met een achtergrond in de antropologie heb ik veel waardering voor rituelen en begrijp ik ook de rol die ze hebben bij het in stand houden van de sociale orde in een gemeenschap. In dit geval dient dit promotieritueel om een hierarchie in stand te houden waar wij tegen willen protesteren, en dus is de toma ontworpen om tijdens een promotie te dragen.’
Van Hout vindt dat ze alsnog wel haar statement heeft gemaakt. Maar het voorstel van de rector om buiten de Aula te protesteren ‘slaat nergens op’, vindt ze. ‘Het gaat juist om die ceremonie en om de traditie, dus dat is de enige plek waar het zinnig is om de toma te dragen.’