Poetins invasie van Oekraïne heeft een grote impact op het Russisch onderwijs aan de RUG. En er staan nog meer veranderingen op stapel. ‘Juist nu is het belangrijk om de Russische cultuur te begrijpen.’
Op dinsdag vertelde ze haar studenten dat ze bang was voor wat Rusland zou kunnen doen. Twee dagen later vielen Russische troepen Oekraïne binnen.
Daar moest ze iets mee de dinsdag erop, als diezelfde studenten weer in haar les zaten, wist universitair docent Russian discourse and politics Elizaveta Gaufman. ‘Uiteindelijk heb ik een speech laten horen van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky’, vertelt ze. ‘Hij spreekt in het Russisch tot de Russische bevolking en roept ze op niet akkoord te gaan met de inval.’
Voor zijn presidentschap was Zelensky een populaire comedian, die vaak op Russische tv was te zien. Hoe hij datzelfde publiek, dat altijd fan van hem was, toesprak met een radicaal andere boodschap, maakte de toespraak enorm beladen en een goed beginpunt voor het bespreken van de de invasie, vond Gaufman.
Nieuwe situatie
Russian studies, een onderdeel van Europese talen en culturen, gaat over veel meer dan alleen het Russisch grondgebied. Oekraïne was altijd al onderdeel van het lesprogramma, omdat het land, vanwege de lange gedeelde geschiedenis, belangrijk is voor de Russische identiteit en politiek.
Maar al heel snel was duidelijk dat de nieuwe politieke situatie voor veranderingen zou zorgen in de manier waarop Russisch wordt gegeven aan de RUG.
‘We waren al lang voor de inval bezig met het dekoloniseren van het curriculum. Je kunt wel “klassieke” Russische schrijvers bespreken, maar dan wel met kritische kanttekeningen’, zegt Gaufman. ‘We beseften al dat we Russian studies moeten zien als iets dat groter is dan de Russische grenzen. Maar dat kreeg nu natuurlijk nog meer aandacht en urgentie.’
En dus krijgen studenten tegenwoordig teksten te lezen van Oekraïense auteurs over de oorlog, zoals gedichten en verslagen. ‘De oorlog is te recent voor academische stukken van hoog niveau, maar de culturele producties over de oorlog zijn wel goed te behandelen’, zegt Gaufman.
Ander perspectief
‘Sommige zijn ook in het Russisch, waardoor ze goed in het curriculum passen. Zodra er bronnen van hoog academisch niveau zijn over de oorlog, zoals wetenschappelijke onderzoeken, wil ik deze natuurlijk ook graag toevoegen.’
Ook in de colleges over de taal zijn de teksten aangevuld met andere Russisch-sprekende schrijvers. Er zijn heel veel Russischtalige mensen die niet in Rusland zelf wonen, en vanuit een ander perspectief schrijven, legt Gaufman uit. En omdat er weinig dialectverschillen zijn, zeker in academische stukken, passen deze bronnen ook goed binnen de studie van de Russische taal.
Uitwisselingen
Maar eenvoudig is het allemaal niet. De academische wereld worstelt met de vraag: hoe kun je nog op een juiste manier kennis produceren over deze regio? ‘Het antwoord is: dat weten we niet. Dat is iets waar we over na moeten denken.’ Nuance is belangrijk, benadrukt ze: ‘We bespreken ook anti-oorlogsberichten van Russen van voordat de censuur versterkte.’
De oorlog heeft niet alleen invloed gehad op het studiemateriaal. Door de Westerse boycot van Russische instellingen kunnen er geen uitwisselingen meer plaatsvinden. ‘Dat was een belangrijk gedeelte van ons curriculum en het is een teleurstelling voor studenten, die graag hun kennis in de praktijk brengen. We onderzoeken nu de mogelijkheden om uitwisselingen naar andere Russisch-sprekende regio’s aan te bieden.’
Een tijd lang vreesden Gaufman en haar collega’s dat zich minder studenten zouden aanmelden voor de opleiding. Maar voorlopig is daar nog geen sprake van.
‘Misschien dat minder studenten geïnteresseerd zijn in het leren van de Russische taal, maar dat er tegelijk meer van hen belangstelling hebben in de politiek van Rusland’, zegt ze. ‘Je merkt hoe betrokken studenten zijn, en dat ze inzien dat het heel belangrijk is om de Russische cultuur te begrijpen, juist om bijvoorbeeld dit soort conflicten beter te kunnen doorgronden.’
Volgend jaar
Op dit moment is ze, samen met haar collega’s, volop bezig het curriculum voor het volgende collegejaar vorm te geven. De oorlog zal ook dan nog een grote rol spelen, want ongeacht wanneer hij voorbij is, heeft hij een ontzettend grote impact op de hele regio.
‘We zijn nog steeds op zoek naar manieren om over de oorlog te praten’, zegt Gaufman. Al was het maar omdat de oorlog ook voor studenten een belangrijke rol speelt. ‘Zeker vlak na de inval was ik erg onder de indruk van hoe studenten hiermee omgingen. Veel van hen hielpen bijvoorbeeld als vrijwillige tolk met de stroom vluchtelingen, of hielpen vluchtelingen Engels te leren. Dat was hartverwarmend om te zien.’