Kenners
Actuele onderwerpen nader toegelicht door RUG-deskundigen
Vaccinatie
Maarten van Wijhe
Deed historisch onderzoek naar het effect van de dktp- en de bmr-prik
‘Wij hebben de vraag proberen te beantwoorden: wat als we níet hadden gevaccineerd? Daarvoor keken we naar de periode vóórdat de dktp- en bmr-vaccins zijn geïntroduceerd, dus vóór de jaren vijftig. Op basis van de trends uit die tijd maakten we een alternatief scenario. De belangrijkste conclusie is dat er tussen de zes- en twaalfduizend sterftegevallen zijn voorkomen, onder alle mensen die zijn geboren tussen 1953 en 1992.
Voor de schatting van de ziektegevallen pasten we een vergelijkbare methodiek toe. Als het gaat om de gemélde ziektegevallen – want niet iedereen gaat naar de huisarts – dan schatten we dat, variërend per ziekte, 50 tot – pak ‘m beet – 90 procent van de ziektegevallen is voorkomen.
Het belangrijkste is dat we heel wat kindersterfte en ziekte hebben voorkomen. Van de ziektebeelden die bij deze infectieziektes horen, kennen we nog wel een paar, want kinkhoest heerst nog steeds. Kinkhoest heeft een heel naar ziektebeeld: met een karakteristieke hoest en benauwdheid. Wordt het ernstiger, dan moeten kinderen opgenomen worden in het ziekenhuis. Een een paar jaar geleden hadden we daarnaast een mazelenuitbraak in de bible belt. Toen is één persoon gestorven.
Difterie zien we gelukkig niet veel meer: dan kunnen grote zwellingen rond de keel ontstaan. In de ergste gevallen leidt dat tot verstikking en kan de hartspier worden aangetast. Mazelen kan tot neurologische complicaties leiden, zoals hersenontsteking. Tetanus zien we gelukkig ook niet veel meer. Het klassieke voorbeeld is dat je tetanus krijgt als je in een roestige spijker stapt. Tetanus kan zorgen voor allerlei spierverkrampingen. Als dat zich verder verspreidt, kunnen ook de ademhalingsspieren verkrampen, of kan het op de hartspier slaan. Rubella, rodehond, kan tot aangeboren afwijkingen leiden als de moeder tijdens de zwangerschap wordt besmet. Dit zijn dus geen onschuldige ziektes.’
Jaap Koot
Dean Global Health bij de studie geneeskunde
‘Ik ben tropenarts en heb in de jaren tachtig en negentig in Afrika gewoond en gewerkt. Daar heb ik heel veel kinderen zien dood gaan aan vermijdbare ziekten als mazelen, polio, tetanus en zelfs hondsdolheid. Je kijkt heel anders tegen vaccinaties aan als je kinderen onder je handen hebt zien sterven.
In het NOS Journaal waren de ouders te zien van een jongen die deze zomer overleden is aan een meningokokkenziekte. Zij verweten de Nederlandse overheid dat deze niet eerder was begonnen met een groot vaccinatieprogramma. Nu zijn er ook andere ouders die eisen dat hun kinderen snel gevaccineerd worden tegen meningokokken. Die sense of urgency is heel belangrijk. In Afrika kwamen moeders van twee uur lopen, met één kind aan de hand en één op de rug, omdat ze kinderen hadden zien sterven aan een voorkombare ziekte. Dat hadden ze er voor over.
Een groot deel van de anti-vaccinatie-beweging richt zich op een The Lancet-artikel dat ooit gepubliceerd is, over een verband tussen het BMR-vaccin en autisme. Dat artikel is teruggetrokken omdat het niet goed onderbouwd was. Maar volgens de anti-vaccinatie-beweging is dat een politieke beslissing geweest. Die discussie win je niet met wetenschappelijke argumenten.
Dus wat je nu moet doen, is nadrukkelijker de dodelijkheid van die ziektes duidelijk maken, en dat ze echt leiden tot lijden. Daarnaast denk ik dat je de ouders die hun kinderen wel willen laten vaccineren duidelijk moet maken dat de ouders die dat niet doen een gevaar voor de gezondheid van hun kinderen vormen. Met polio of mazelen bijvoorbeeld kunnen jongere baby’s besmet raken; jongere kinderen thuis die nog niet helemaal gevaccineerd zijn. Niet vaccineren is niet alleen een gevaar voor je eigen kind, maar ook een gevaar voor andere kinderen in de samenleving. Dus ouderraden en schoolbesturen met ouders moeten zeggen: wij pikken het niet dat jij mijn kind in gevaar brengt.
Op die manier krijg je een discussie waarbij je de bevolking betrekt, en niet een discussie tussen wetenschappers en vaccinatie-sceptici. Die zeggen toch: de wetenschappers zijn gelieerd aan de farmaceutische industrie, en verdienen hier veel aan. Die discussie win je gewoon niet.’
AnneMieke Boots
Hoogleraar immunologie en veroudering (UMCG)
‘Ik heb sterk de indruk dat deze discussie een generatie-effect is; jongere mensen zijn vergeten hoe ernstig deze infectieziekten zijn. Een promovendus heeft voor een vaccinatiestudie van ons een oproep onder ouderen gedaan. Het was ongelooflijk hoeveel mensen zich aanmeldden. Ik denk dat mijn generatie, want ik ben zelf ook 61, het nog wel weet: ik had een tante met polio, die als invalide door het leven is gegaan.
Ouders die nu nadenken over vaccinaties lezen veel informatie op internet, het is moeilijk de betekenis van die informatie te wegen. Natuurlijk hebben wij als wetenschappers ook fouten gemaakt: de hele pandemie-scare met de Mexicaanse griep is achteraf gezien een blunder geweest, terwijl de Q-koorts volledig is onderschat. Hiermee verliezen wetenschappers gezag en aanzien.
Infectieziekten worden belangrijker in de toekomst. Er komen steeds nieuwe pathogenen: nieuwe bacteriën en virussen. Dat is een enorme uitdaging voor de gezondheidszorg, omdat de wereldbevolking ouder wordt en steeds mobieler is: je bent zo van het ene in het andere land, en hebt zo wat overgebracht. Het infectierisico neemt daardoor toe. Ouderen zijn ook nog extra kwetsbaar omdat de afweer vermindert met ouder worden.
We zitten nu in een Europees onderzoeksconsortium waarmee we uitzoeken welke infectieziekten de grootste last geven voor ouderen. We hebben het gevoel dat dat influenza (griep), longontsteking en gordelroos zijn. Een van de doelen van het consortium is dat met cijfers te staven.
Ik denk dat er in de toekomst nieuwe vaccins voor ouderen komen, maar ik denk wel dat dat heel personalized zal gebeuren. Op basis van iemands bloed-fingerprint zou je kunnen gaan zeggen: wij denken dat voor deze persoon het vaccin tegen die en die infectieziekte nodig is. Terwijl voor een ander zou kunnen gelden dat vaccineren niet nodig is. Dat is personalized medicin. Maar dat is vrolijke toekomstmuziek.’