Kenners
Actuele onderwerpen nader toegelicht door RUG-deskundigen
Bitcoin
Jan Marc Berk
Hoogleraar Geld en Bankwezen
De huidige hype heeft vooral te maken met de bitcoin als belegging, zegt Jan Marc Berk. Dat heeft niks te maken met de vraag of de bitcoin een succesvolle geldvorm is. ‘Op dit moment is de bitcoin geen volwaardig alternatief voor ouderwets geld’, denkt hij.
‘Geld heeft drie kenmerken: het is een rekeneenheid, het is een ruilmiddel en het is een oppotmiddel. Als ik die drie functies naloop voor de bitcoin… De bitcoin is inderdaad een ruilmiddel, maar alleen omdat mensen er nu op vertrouwen dat hij door anderen wordt geaccepteerd. Bij een munt als de euro zit er ook een juridische stok achter de deur: als ik een schuld heb bij u, dan kan ik die schuld te allen tijde aflossen door u euro’s te geven. Dat is niet omdat u en ik dat vínden, maar omdat er een wet is die dat zegt. In het geval van de bitcoin is het in tijden van crisis maar de vraag of mensen elkaar blijven vertrouwen.’
Ook als oppotmiddel is de bitcoin problematisch. Als iemand geld oppot, stelt hij het uitgeven uit tot later. Dan moet de waarde ervan wel stabiel zijn. ‘Maar de waardeontwikkling van de bitcoin bestaat uit hoge toppen en diepe dalen. Dat is niet fijn. U zou het ook niet fijn vinden als uw spaargeld enorm beweeglijk is.’
Nog een probleem: de hoeveelheid bitcoins is technisch begrensd. Dat lijkt op de goudstandaard van vroeger, toen Europese munten gekoppeld waren aan een goudwaarde.
De hoeveelheid goud is eindig, waardoor er een gebrek aan geld ontstond toen economieën flink begonnen te groeien. Dat leverde veel economische schade op. ‘Het is de vraag of de behoefte aan bitcoins in verhouding blijft met het aanbod ervan’, zegt Berk. ‘Dan moet er wat aan het aanbod van bitcoins worden gedaan.’ Maar dat kan niet. ‘En stel dat dat wel zou kunnen: wie gaat dan bepalen hoeveel erbij komen?’
Rosalie Koolhoven
Universitair docent Recht en ICT
‘De eerste aanschaf met bitcoins was in 2010: toen kocht iemand twee pizza’s voor tienduizend bitcoins. Als ik daar met de huidige koers vier nullen aan toevoeg, dan zou je nu honderd miljoen dollar op de bank hebben’, zegt Rosalie Koolhoven. ‘Ik kan me dus voorstellen dat je denkt: ik ga mijn bitcoins niet meer uitgeven, want die worden steeds meer waard.’
Maar dat is een financiële kwestie, en Koolhoven is jurist. Zij deed onderzoek naar een rechterlijke uitspraak in Overijssel uit 2014, over de privaatrechtelijke status van de bitcoin. De rechter stelde toen dat de bitcoin geen ‘geld’ is, waardoor regels uit het Burgerlijk Wetboek niet op de cryptomunt van toepassing zijn.
‘Die zaak ging over iemand die niet het afgesproken aantal bitcoins betaalde. Toen wilde diegene die de bitcoins moest ontvangen een schadevergoeding. Die werd berekend aan de hand van de gederfde winst; op basis van algemene schadevergoedingsbepalingen.’ De gederfde winst kon torenhoog oplopen, omdat de koers van de bitcoin een vlucht had genomen.
Zou de bitcoin ‘geld’ zijn, dan is de hoogte van de schadevergoeding juridisch strikter gebonden. In dat geval moet een wettelijke rente worden vergoed; een gefixeerd percentage van de oorspronkelijke hoofdsom. Maar voor dat wetsartikel moet de betaling met bitcoin wel als ‘betaling met geld’ worden gezien. En zo zag de rechter het niet.
Zo blijft de bitcoin juridisch schimmig. Ook omdat het Europese Hof van Justitie de bitcoin juist wel gelijk heeft gesteld aan een ‘wettig betaalmiddel’. De opvattingen verschillen zelfs van land tot land, zegt Koolhoven. ‘Het nadeel blijft dat als je afspreekt in bitcoins te betalen en je betaalt te laat, dat je geconfronteerd kunt worden met torenhoge schadevergoedingsaanspraken als de koers omhoog gaat.’
Michael Eerhart
Oud-student International Business en een early adopter van de bitcoin
‘Sowieso is de bitcoin op dit moment niet echt geschikt als betaalmiddel’, zegt Michael Eerhart. Zo zijn de kosten per transactie erg hoog: twintig dollar, met de huidige hoge koers.
Ook duurt elke transactie ongeveer een half uur. In de bitcoin-gemeenschap wordt nu wel aan een oplossing gewerkt, weet hij. Tot die tijd zijn andere cryptocurrencies makkelijker als betaalmiddel te gebruiken.
De bitcoin doet het beter als store of value, als ‘digitaal goud’. ‘Want mensen weten dat er een beperkte hoeveelheid bitcoins zijn. Die grens van in totaal 21 miljoen bitcoins blijft bestaan. Dat geeft hem in principe zijn waarde.’
Véél interessanter dan de bitcoin zelf, vindt Eerhart de blockchain-technologie die deze munt mogelijk maakt. De blockchain is een transparante dataketen die moeilijk van buiten te manipuleren valt. ‘Een simpel voorbeeld van een toepassing is het registreren van echtheidscertificaten. Stel dat jij wilt laten weten dat een kunstwerk van jou is, dan kun je die registreren in een blockchain. Vanaf dat moment staat dat kunstwerk voor altijd op jouw naam. Maar je kunt het eigendom ook overdragen. Dat is allemaal transparant: die informatie is voor altijd geregistreerd en vastgelegd.’
Met blockchain zijn zo allerlei informatiestromen te verankeren. Zoals ook de onderhoudshistorie van een auto. Of de uitgebrachte stemmen bij politieke verkiezingen. ‘Dat bij Amerikaanse verkiezingen elke keer over de uitgebrachte stemmen wordt getwist, kun je hier mee oplossen.’
Nog meer voorbeelden: transparant maken hoe geoormerkt hulpgeld in ontwikkelingslanden terecht komt. Of: met één account veilig inloggen op alle mogelijke internetdiensten (webshops, banken, overheidsinstellingen). Eerhart: ‘Al die problemen kan blockchain oplossen. Dat gaat de bitcoin dus niet doen, maar de technologie erachter.’