Kenners
Actuele onderwerpen nader toegelicht door RUG-deskundigen
Sancties Saoedi-Arabië
Marcel Brus
Hoogleraar internationaal publiekrecht
‘In de discussie rondom Saoedi-Arabië spelen twee soorten sancties een rol. Allereerst de ‘onaardige geste’ dat bijvoorbeeld ministers weigeren naar een conferentie te gaan. Hiermee geven ze een duidelijk signaal af, maar ze overtreden geen wet. Dit soort sancties mogen altijd, zijn niet aan regels gebonden.
Er zijn ook sancties waarbij in feite internationale rechtsregels worden overtreden, bijvoorbeeld door minder wapens te leveren ondanks een gesloten contract of door landingsrechten van de nationale luchtvaartmaatschappij te beperken. Dit soort sancties kunnen alleen door landen uitgevoerd worden als reactie op een onrechtmatige daad die hen treft.
In het geval van Saoedi-Arabië moet je je dus afvragen wie geraakt is. Turkije zou kunnen zeggen dat het onrecht is aangedaan, doordat er op Turks grondgebied – weliswaar in het consulaat van een ander land – een brute moord gepleegd is en de diplomatieke status wordt misbruikt. Maar de maatregel die zij dan zouden nemen, moet wel proportioneel zijn. Het confisqueren van alle Saoedische bezittingen in Turkije vanwege één moord lijkt bijvoorbeeld niet proportioneel. Het gebruik van geweld is overigens uitgesloten als tegenmaatregel.
Een heel ander punt is het feit dat landen vinden dat Saoedi-Arabië hier mensenrechten geschonden heeft. Daar kan een land consequenties aan verbinden, maar dit wordt meestal via bijvoorbeeld de VN aan de orde gesteld. In Saoedi-Arabië worden al veel langer mensenrechten geschonden. Als Nederland nu opeens maatregelen zou willen nemen omdat de media dit ene geval breed uitmeten, hebben we als land ook boter op ons hoofd.’
Doeko Bosscher
Emeritus hoogleraar eigentijdse geschiedenis
‘Amerika heeft als sanctie het visum ingetrokken van betrokkenen bij de moord. Dat is een mooi gebaar voor de bühne, maar doet niet echt pijn bij Saoedi-Arabië. Amerika zal ook niet snel echt pijnlijke sancties opleggen. Saoedi-Arabië is na Israël een van de belangrijkste bondgenoten, waar Amerika veel wapens aan levert.
Maar het is een wankele relatie, want Saoedi-Arabië is tegelijkertijd ook de vijand van de belangrijkste bondgenoot Israël. En eigenlijk is de relatie al veel langer niet goed. Kijk maar naar 11 september: de overgrote meerderheid van de daders van de aanslagen waren Saoedi’s en ook Osama Bin Laden was een Saoedi.
Toch zal Amerika geen echt pijnlijke sancties opleggen. De belangen van Amerika zijn te groot, ze hebben zelf veel belang bij deze relatie. Bovendien tast je met sancties een land aan in zijn eer. In Saoedi-Arabië heerst een schaamtecultuur; aantasting van de eer vraagt om heftige reacties. Daar kijkt Amerika wel voor uit.
In het gunstigste geval zullen diplomaten Saoedi-Arabië weten te overtuigen dat ze een offer moeten brengen om het grote publiek tevreden te houden. Bijvoorbeeld door de kroonprins af te zetten en zijn plaats in te laten nemen door een van de andere prinsen. Maar zelfs dat is niet heel waarschijnlijk.’
Scott Eldridge
Assistent professor journalistiek
‘De dood van de journalist in Saoedi-Arabië heeft veel losgemaakt in de journalistiek. Het zegt allereerst iets over de persvrijheid: nog steeds kunnen journalisten niet overal alles schrijven. Je zou je kunnen afvragen of er niet overmatig veel aandacht is voor de moord op één persoon. Saoedi-Arabië heeft in Jemen bijvoorbeeld veel meer mensen gedood, terwijl daar minder aandacht voor is.
De pers reageert hierop heftiger omdat het om een collega gaat, net zoals politici heftiger reageren als er een politicus gedood wordt. Dat is niet erg, als de journalistiek er goed mee om gaat. Dit verhaal geeft gelegenheid om een context te schetsen.
Goede verslaggeving maakt geen sensatieverhaal met focus op details, maar maakt een substantieel verhaal, met een mix van sensatie en context. Dan is het een goede aanleiding om ook eens de andere mensenrechtenschendingen van Saoedi-Arabië aan de kaak te stellen.
Het kan soms lijken alsof de journalistiek aanstuurt op sancties. Maar goede verslaggevers geven alleen door wat anderen zeggen. Met daarbij de nodige factchecking. Trump zelf zegt bijvoorbeeld niets over sancties, maar leden van het Congres wel, en daar schrijven journalisten dan over. Niet om zelf te pushen en de sturen, maar als verslaggeving. Alleen in opiniestukken en columns zou het kunnen dat journalisten er zelf toe oproepen.’