Kenners
Actuele onderwerpen nader toegelicht door RUG-deskundigen
Banksy
Quirijn van den Hoogen
Universitair docent kunstsociologie en kunstbeleid
Quirijn van den Hoogen noemt de actie van Banksy een ‘geweldige stunt.’ ‘Het is belachelijk knap wat hij heeft gedaan. Hij wil laten zien dat de manier waarop kunst te gelde wordt gemaakt belachelijk is, en tegelijkertijd is hij daar onderdeel van. Prachtig.’
‘Het optreden van Banksy is heel dubbel. Hij zet zich af tegen commercialisatie van de kunstwereld en tegen de mediahype. Daarom blijft hij ook anoniem. Deze actie is ook tegen die commercialisatie gericht. Tegelijkertijd doet hij daar door deze stunt ook zelf aan mee: hij creëert veel media-aandacht, staat zelf in de belangstelling en mogelijk wordt zijn kunst nu meer waard.’
De stunt zelf is nog niet eens het spannendste, het is vooral de timing die het spannend maakt. ‘Kunst die vergaat is niet nieuw. Er zijn wel exposities gedaan over de schoonheid van verval, met bomen in een kunstwerk die dood gaan bijvoorbeeld. Ook de Uitgegumde tekening van Rauschenberg is een goed voorbeeld. Maar nooit eerder is een kunstwerk nádat het verkocht werd nog eens vernietigd. Dat maakt deze actie spannend.’
‘Publicitair gezien is de stunt zeker gelukt. Maar wat de gevolgen zullen zijn, moet nog blijken. De vraag is of de kunstwereld bereid is hiervoor extra te betalen. Maar ik denk dat er wel gekken zijn die dat gaan doen.’
Maarten Gijsenberg
Universitair Hoofddocent Marketing
Deze performance van Banksy past uitstekend bij zijn imago, denkt Maarten Gijsenberg. ‘Banksy manifesteert zich als criticus van het kapitalisme. Hij zet zich af tegen de grote bedragen die geboden worden in de kunstwereld, alleen omdat de naam van de kunstenaar bekend is.’
Er wordt een miljoen euro geboden voor een simpele zeefdruk. Dat is precies waar Banksy tegenin gaat. ‘Hij versterkt zijn merk eigenlijk op twee manieren. Hij versterkt natuurlijk zijn imago van criticus tegenover kapitalisme en hypocrisie. Tegelijkertijd voegt hij met het vernietigen van de helft van het schilderij, juist extra waarde toe aan zijn kunstwerk. Ik zie dit werk – met de helft versnipperd – al wel in een museum hangen, met daarnaast een filmpje van die versnippering. Dit kunstwerk zal nu veel meer waard zijn dan een miljoen en ook andere kunstwerken van Banksy worden hierdoor meer waard. Daarmee versterkt Banksy zijn merk als kunstenaar.’
‘Er zitten duidelijk meerdere mogelijke lagen in dit verhaal. Omdat Banksy anoniem blijft, weten we niet welke bedoeling hij had en of hij de gevolgen van te voren heeft ingecalculeerd. Wilde Banksy echt een statement maken tegen die grote bedragen, en heeft hij niet overzien dat hij zelf juist waarde toevoegt? Of heeft hij wel degelijk zijn merk willen versterken en was dit een marketingstrategie, terwijl hij wel doorhad wat de gevolgen zijn? We weten het niet.’
Gertjan van den Hout
Docent Rechten
‘Op het eerste gezicht is hier sprake van een non-conform product’, denkt Gertjan van den Hout. ‘De koper krijgt niet wat hij heeft gekocht. Dan kan de koop ontbonden worden.’ Maar zo simpel ligt het niet helemaal.
‘Als je ervan uitgaat dat de koper niet in het complot betrokken was en dus dacht een schilderij te kopen, dan is het recht heel duidelijk. De koper van dit kunstwerk denkt een tekening van een meisje met een ballon te kopen om aan de muur te hangen. Direct na de koop is het schilderij opeens half versnipperd: een schilderij met gebreken dus.’
‘In zo’n geval heeft de koper eigenlijk recht op een nieuw schilderij. Maar dat is er niet, want zo’n kunstwerk is uniek. Dus moet er een andere oplossing gezocht worden en dan kom je al snel op een schadevergoeding.’ Maar met die schadevergoeding is wel een probleem: om een schadevergoeding te krijgen moet je aantonen wat de schade is. Maar die schade is niet zo groot. Het kunstwerk is waarschijnlijk alleen maar meer waard geworden. ‘Dan wordt het vorderen van een schadevergoeding vrijwel onmogelijk, er is eigenlijk geen schade.’
Een ander interessant punt is het auteursrecht: ‘Er is hier sprake van verminking van een kunstwerk. Daar kan de auteursrechthebbende tegen optreden.’ Maar ook dat is hier niet relevant, omdat de auteursrechthebbende zelf het kunstwerk heeft vernietigd. ‘Het is dus heel moeilijk om hier juridisch echt iets mee te doen. Maar als het kunstwerk er meer waard door is geworden, zal de koper dat vermoedelijk toch niet willen.’