Leiderschap en Gerrit Breeuwsma is een ongelukkige combinatie. ‘Misschien wel omdat ik er zelf allesbehalve voor in de wieg gelegd ben.’
Een tijdje geleden viel ik midden in een gesprek tussen collega’s over leiderschap, nou ja, eigenlijk over de leiderschapscursus die ze van de RUG hadden moeten volgen om daarmee aan de eisen van de tenure track te kunnen voldoen. U weet wel, de hindernisbaan die je als academicus moet doorlopen – en die op de meest onverwachte momenten van route verandert – als je het hoogleraarschap ambieert.
Ja, ze had de cursus gevolgd, zei iemand, maar erg enthousiast klonk het niet. Ze kon het afvinken, daar kwam het op neer. Of ze er ook iets van opgestoken had, vroeg ik, meer om te zien of ik een vaag vermoeden van smeulende onvrede misschien zou kunnen opstoken tot een vuurtje, dan uit oprechte interesse. Ik moest het doen met een even veelbetekenend als nietszeggend ‘mwoah’. Ik heb het maar opgevat als een diplomatiek antwoord.
Misschien dat ze dat op de leiderschapscursus leren.
Wat kost dat de RUG – aan tijd en geld – wel niet allemaal, vroeg ik retorisch, want ook ik ben best bereid om constructief mee te denken over alle mogelijke manieren om als universiteit deze zware financiële tijden het hoofd te bieden.
Als leidingontvangende bak ik er niet veel van: eigenwijs, eigengereid of eigenzinnig?
Maar eerlijk gezegd word ik wat kriegel van het woord ‘leiderschap’. Misschien wel omdat ik er zelf allesbehalve voor in de wieg gelegd ben (ik ga liever mijn eigen gang dan dat ik anderen vertel wat ze moeten doen). Maar ook als leidingontvangende bak ik er niet veel van: eigenwijs, eigengereid of eigenzinnig?
Ik weet het, een mens ziet zijn tekortkomingen al te gemakkelijk als een deugd, dus laat ik er niet al te trots op zijn. Zo gauw als leidinggevenden zich echter tegen me aan bemoeien, word ik in het beste geval wat lacherig, maar vaker recalcitrant of zelfs opstandig. Met het ouder worden ben ik steeds meer de tactiek van het meebuigen gaan hanteren: een meegaand ‘ja’ suggereren om vervolgens te doen wat me zelf het beste lijkt.
Ik ben in mijn lange carrière aan de RUG heel wat leidinggevenden tegengekomen, maar in het gunstigste geval merkte ik er niet veel van en bleek dat de meeste dingen met minimale sturing min of meer vanzelf gingen.
Maar hoed je voor leidinggevenden die hun leiderschap menen te moeten onderstrepen met een missie, die zo groot en meeslepend is dat ze de belangen van de leidingontvangenden gemakkelijk uit het oog verliezen; voor je het weet zit je in China (soms denk ik nog aan de grote roerganger Sibrand Poppema).
Ik ben aan de RUG heel wat leidinggevenden tegengekomen, maar ik merkte er niet veel van
Misschien dat mijn bedenkingen bij leiderschap ook gevoed worden door een politieke realiteit waarin we juist zeer te lijden hebben onder megalomane leiders. Je kunt veel van ze zeggen, maar Donald Trump, Vladimir Poetin en Xi Jinping weten ontegenzeggelijk vorm te geven aan hun leiderschap.
Wat is de link met de universiteit, vroeg een kritische lezer zich af in een reactie op een van mijn eerdere columns, waarin ik aan Trump refereerde. Vraag dat maar eens aan universitaire medewerkers in de VS, Rusland en China, zou ik daarop willen antwoorden, en steeds meer wetenschappers in Nederland beginnen daar nu de effecten van te ondervinden.
Gelukkig hebben wij Dick Schoof. Die slaat meestal een snertfiguur, wanneer hij zich internationaal onder zijns gelijken begeeft. Maar pas op, best mogelijk dat we ons over een aantal jaren realiseren dat de grote verdienste van Schoof is geweest dat er onder zijn leiderschap helemaal niets tot stand is gekomen.
Laten we het hopen.
Kortom, als ik de baas was van de RUG, zou ik de leiderschapscursussen afschaffen. Scheelt vast bakken met tijd en geld.
Maar ja, ik de baas? Dat zal niet meer gebeuren.
GERRIT BREEUWSMA