Noord-Nederland krijgt slechts 7 procent van de 450 miljoen euro die de overheid beschikbaar stelde om studenten op te leiden voor de chipsector. Hoe kan dat? Vijf vragen aan RUG-decaan Joost Frenken, die de plannen voor de Universiteit van het Noorden coördineerde.
Met de ‘Beethoven’-miljoenen moeten de komende jaren tienduizenden studenten opgeleid worden. Zo hoopt het kabinet bedrijven als ASML in Nederland te houden. Aan vier regio’s – Eindhoven, Delft, Enschede en Groningen – was gevraagd om plannen in te leveren, onder het kopje ‘denk groot’.
De RUG had met de Universiteit van het Noorden plannen ingeleverd voor maar liefst 265 miljoen euro, maar rekende toch minstens op een kwart van dat geld. Ze krijgt uiteindelijk slechts 29 miljoen, werd voor de zomer bekend. De grote winnaar: Brainport Eindhoven, dat 63 procent krijgt.
Hoe kan het dat er maar 7 procent van het geld beschikbaar is voor het Noorden?
Joost Frenken, decaan van de Faculty of Science and Engineering: ‘We wisten natuurlijk dat die 265 miljoen te veel zou zijn. Maar er was domweg gezegd: hou je niet in. En dus kostten de plannen van de vier regio’s in totaal vier keer zoveel als er geld beschikbaar was.
Het heeft ook te maken met de spelregels die Economische Zaken ons oplegde. Het kabinet wilde de halfgeleiderindustrie steunen en kijkt daarbij primair naar het bedienen van de eigen regio. Wij hebben relatief weinig bedrijven in onze omgeving. Wel een heleboel high-tech, maar niet specifiek gericht op die halfgeleiders.
Een ander aspect is het opleiden van studenten voor andere regio’s. De mensen die wij opleiden in onze regio hebben niet allemaal even sterk de neiging om naar andere regio’s toe te gaan. De bedrijven rond Eindhoven of in Twente trekken ook primair mensen uit de eigen omgeving. Dat is de ratio die achter de verdeelsleutel ligt.’
Had de overheid daar dan vooraf geen duidelijkheid over gegeven?
‘Nee! Ik ben dan ook erg ontevreden over hoe de overheid dit georganiseerd heeft. Ze hadden hier meer regie op kunnen voeren, bijvoorbeeld door met de partijen af te spreken welk deel ze dachten dat die voor hun rekening konden nemen.
Daar is ook wel degelijk van verschillende kanten op aangedrongen, onder andere door mijzelf. Maar dan werd er gezegd: nee, dat gaan we niet doen. Nu hebben we er tijd en moeite in gestopt en ook gevraagd van alle partijen waarmee we samenwerken. En natuurlijk geld. Er zijn verwachtingen gewekt, niet alleen bij ons, maar ook bij diverse mbo- en hbo-instellingen en het bedrijfsleven.’
En je bent het ook niet eens met de redenatie achter de verdeelsleutel…
‘Ik heb met name kritiek op dat deel over het leveren van talent aan een andere regio. Wat ze eigenlijk zeggen: omdat ASML in het verleden relatief weinig mensen heeft aangenomen die een opleiding hebben gehad in het Noorden, gaan we ervan uit dat dit in de toekomst ook zo is. Maar wij zeggen: je kan dat ook als een kans zien. Het betekent dat er een enorm aanbod mogelijk is, als je daar op de juiste manier op intapt. Dat is ook iets wat we in de komende jaren willen laten zien.’
Maar kan dat wel? Je zei eerder dat je van die 29 miljoen hoogstens een handjevol mensen kon bekostigen.
‘Ja, een student kost geld en je moet je realiseren dat dit geld is tot en met 2030 en voor de hele regio. En dat er naast de RUG dus meerdere mbo- en hbo-instellingen in meedraaien. Maar het segment waar niemand rekening mee houdt, zijn de studenten die we nu al opleiden. Velen daarvan hebben nu niet zo’n zicht op wat ASML is en wat je daar zou kunnen doen. Maar ik denk dat we daar gemakkelijk iets in kunnen veranderen.
Bovendien is het spannend of het Brainport Eindhoven, dat 63 procent van het geld krijgt en daarvoor 26.000 studenten moet opleiden, lukt om aan de opdracht te voldoen. Zeker als je nagaat hoe groot – of hoe klein – de TU Eindhoven is. Het gaat immers niet alleen om het opzetten van het onderwijs, maar je moet ook rekening houden met bijvoorbeeld huisvesting. Dus het zou in de praktijk best zo kunnen uitpakken dat het ze niet lukt er zoveel binnen te halen, te huisvesten en op te leiden.’.
Over twee jaar is er een evaluatie en dan verwacht ik dat we dan de contouren kunnen zien van hoe het huidige programma uitpakt in de praktijk en hoe de bijdrage vanuit andere regio’s is. En als wij er dan met Groningen er mooi bovenuit spatten, dan kandideren we onszelf wel voor een aanpassing in de verdeelsleutel.’
Hoe ziet de toekomst eruit?
‘Kijk, het heeft geen zin ons vast te bijten in onwil of onvrede. Op korte termijn hebben we de opdracht om de plannen voor Beethoven snel uit te werken. Dus we gaan voor het bedrag dat we krijgen iets optimaals neerzetten.
Maar de ambitie die we hebben met deze regio is veel groter. We hebben voor het Noorden een bredere agenda voor hightech systems and materials, dat is ook een topsector in het Haagse beleid. En daarin willen we werken met dezelfde combinatie van universiteit, hogescholen, mbo-instellingen en het bedrijfsleven. Dus al de moeite die we hierin hebben gestoken, is dan niet verloren.
Ten slotte zitten we in een vergevorderd stadium van een raamwerkovereenkomst tussen de RUG en ASML, waarin samenwerking op meerdere manieren mogelijk wordt. Dat kan gaan over samenwerkingen, waarbij we gezamenlijk subsidies aanvragen, of om gezamenlijk onderzoek doen dat ASML volledig bekostigd. Ik hoop dat we zo naar elkaar toe groeien.
Nu al spelen ASML’ers een gastrol bij sommige stukjes van ons onderwijs, maar dat kunnen we veel zwaarder aanzetten, door gastcolleges of stagemogelijkheden voor onze studenten in Veldhoven of bij de productieleveranciers. Je moet je onderwijs daar natuurlijk niet op baseren, maar als je zo wat krenten in de pap weet te roeren, levert dat alleen maar iets extra’s.’