Vlak voor de zomervakantie bestond het leven van bachelorstudent Jasper Been (23) van voor tot achter uit jaarrekeningen, aandeelhouders, urenregistraties en inspectierapporten. Hele dagen en nachten zat hij in het kantoortje van studentenbeweging DAG in het Academiegebouw.
Hij las, markeerde, schreef. Kwam er onverhoeds iemand binnen, dan klapte hij vlug zijn laptop dicht. Eerst moest het onderzoek helemaal rond zijn. Dan pas mocht iedereen het weten.
Sinds afgelopen weekend weet de wereld waar Jasper Been zo druk mee was: de financiering van de geplande RUG-campus in Yantai. Door een reeks bijzondere boekhoudkundige verrichtingen veranderde de universiteit volgens Been publiek in privaat geld, om daarmee de voorbereiding voor Yantai te bekostigen.
Verboden
De minister van Onderwijs had de universiteit uitdrukkelijk verboden om belastinggeld in de campus te steken, en de RUG heeft altijd volgehouden dat ze dat dan ook niet deed.
Maar Been, die van september 2017 tot augustus 2018 voor DAG in de universiteitsraad zat, geloofde daar niet helemaal in. Het begon met een verzoek om documenten op basis van de Wet openbaarheid bestuur (WOB), in het najaar van 2017.
‘Aanvankelijk wilden we met DAG gewoon zo veel mogelijk informatie over Yantai openbaar maken, om te voorkomen dat het plan zou worden aangenomen’, vertelt Been. ‘Dus had ik echt álles gewobd. Welke afspraken zijn er gemaakt, en met wie? Wie is er wanneer naar China gereisd? En wat voor voorbereidingskosten heeft de RUG gemaakt?’
Na de deadline
Pas twee maanden na het verstrijken van de wettelijke deadline kreeg Been documenten te zien. Ondertussen vroegen zijn raadsgenoten van de Personeelsfractie herhaaldelijk om de urenregistratie van het RUG-personeel dat voor Yantai in de weer was, omdat ze vermoedden dat er meer gewerkt werd dan gedeclareerd. Maar ze kregen niets. ‘Ja, toezeggingen, dat het overzicht nog zou komen. Dat is nooit gebeurd.’
Been wist zeker dat er iets niet klopte toen hij zag wat er aan voorbereidingskosten was uitgegeven en begroot. ‘Samen meer dan drie miljoen, maar dat kon helemaal niet. De RUG had niet eens drie miljoen aan private inkomsten.’
Controleren
Dus besloot hij verder te zoeken. Hij diende nog een WOB-verzoek in bij de Onderwijsinspectie, die de Yantai-uitgaven moest controleren. Hij begon, net als de rest van de u-raad, medewerkers te vragen naar hun gewerkte uren, en of het inderdaad zo was dat die niet goed geregistreerd stonden.
Hij diende óók nog een WOB-verzoek in bij de universiteit, ditmaal gericht op één specifieke transactie, waar zijn oog op was gevallen bij het doorspitten van een jaarrekening. ‘De verkoop van UOCG Market BV aan de RUG Houdstermaatschappij. Daarmee verkochten ze een bedrijf van zichzelf aan zichzelf, dat vond ik raar.’
Pure accounting
Je moet het maar net zien. ‘Ja’, erkent Been, ‘dan helpt het dat je aan de economiefaculteit studeert. Eigenlijk was dit pure accounting. Er zit ook wel een juridische kant aan het verhaal – dan kom je bijvoorbeeld bij de vraag of een universiteit überhaupt privaat geld kan hebben. Maar ik heb puur boekhoudkundig gekeken: wat is hier vreemd, wat klopt hier niet?’
Wat ook van pas kwam, is Beens doorzettingsvermogen. Want de universiteit nam hem zijn vragen niet in dank af. ‘Ze reageerden gewoon niet. Ze lieten de WOB-deadlines verstrijken. Of ze stuurden wel documenten, maar lang niet alle. We werden een beetje aan de kant geveegd, zeg maar. Zo van, “ach, die verzoekjes van jullie, hou daar toch mee op.”’
Niet ontmoedigd
Toch is Been nooit echt ontmoedigd geweest. ‘Omdat ik in elk document weer een nieuwe aanwijzing tegenkwam. En in de politiek moet je nooit iets persoonlijk opvatten. Het is allemaal tactiek.’
Na bijna een jaar onderzoek had hij genoeg bewijs verzameld, dacht hij. Het geschuif met de eigen bedrijfjes en de bijna honderd RUG-medewerkers met onjuiste urendeclaraties, vormden volgens hem genoeg bevestiging voor zijn vermoedens.
En nu? ‘Ik moet het onderzoek nog bestuderen, maar als het zo is dat de RUG publiek geld heeft omgezet naar privaat geld, dan moet dat geld worden terugbetaald’, heeft onderwijsminister Van Engelshoven al gezegd.
Been wacht het af. In de tussentijd pakt hij zijn economiecolleges maar weer op.