Internationals opgelicht
Jagen op de kamermaffia
UK-redacteuren Leonie en Nina gaan undercover en komen via Facebook in contact met aanbieders van niet-bestaande appartementen in Groningen. De oplichters verschuilen zich achter namen als Sandy He en Martinez. De UK vindt de oplichters, maar het verhaal blijkt ingewikkelder dan verwacht.
Wat vooraf ging
Valse ID’s, smoezen, leugens, aanhoudende verzoeken om geld over te maken. In het eerste deel kwamen we erachter dat Sandy He en Martinez Herben dezelfde werkwijze hanteren om wereldwijd studenten op te lichten die een kamer of appartement zoeken. We bezochten een appartement aan Het Hout dat Martinez te huur aanbood en waarvoor hij vooraf 1200 euro wil zien. Nep, zo bleek al snel. Martinez wordt geen strobreed in de weg gelegd. Hij kan ongestraft verder zijn gang gaan.
Het vervolg
Kort nadat de verhuur van Het Hout 12 is afgeketst, duikt er een nieuwe advertentie op in een van de Facebookgroepen waarin kamers en appartementen te huur worden aangeboden. Cruz Perez Alvaro heeft een woning aan Reitdiephaven (nummer 225) in de aanbieding. We laten hem weten dat we interesse hebben.
Hij stuurt ons vervolgens door naar de eigenaar en geeft ons een e-mailadres. We zijn niet eens erg verbaasd: het is Martinez Johberg Herben, dezelfde oplichter als van Het Hout. Hij (Cruz/Martinez) komt met dezelfde tekst aan als eerder: dat hij sinds een maand in Engeland woont, daar nog vier jaar zal blijven vanwege zijn werk en dat de woning aan Reitdiephaven voor de korte en langere termijn te huur is.
Intussen leggen we de kwestie over het appartement aan Het Hout voor aan woningcorporatie Lefier, de officiële verhuurder. Lefier zegt van niets te weten. ‘Als er vermoedens zijn van illegale praktijken, schakelen we de politie in. Er is voor ons nu geen aanleiding.’
‘Maar we hebben de berichten op Facebook, foto’s, een huurcontract voor Het Hout nummer 12, e-mailconversaties. Er wordt aantoonbaar gelogen. Hoeveel aanleiding hebben jullie nodig?’, luidt onze vraag.
Lefier doet niet aan ‘voorkomen is beter dan genezen’, zo blijkt. ‘Pas als iemand zich bij ons meldt en zegt: “Hé, ik heb dit gehuurd”, en het huis blijkt bewoond door iemand anders, dan komen we in actie.’
Schuilnaam
Terug naar Cruz/Martinez. We besluiten opnieuw met hem in zee te gaan. Deze keer gaat Nina schuil onder de naam Trysha McKay, die zogenaamd in Hongarije woont en vanuit Boedapest woonruimte in Groningen zoekt. Na enkele mailwisselingen stuurt Martinez foto’s van de woning aan Reitdiephaven.
Het zijn exact dezelfde foto’s als die van Het Hout: de wat kitscherige woonkamer, de luxe badkamer en hetzelfde studentikoze keukentje dat helemaal niet bij de rest van de woning past. Het tekent de brutaliteit van de oplichter. En hij wil 1200 euro vooraf overgemaakt zien, voordat we verder tot zaken kunnen komen.
<DIALOOG TRYSHA MARTINEZ>
We doen alsof we de 750 euro betalen en maken een screenshot van de ‘bankoverschrijving’ die we per mail naar Martinez sturen.
<SCREENSHOT TRANSACTIE>
Martinez is verheugd en lijkt te happen als hij de bankoverschrijving ziet. Hij kondigt aan dat hij naar Groningen zal komen voor de sleuteloverdracht. Op een druilerige dinsdagavond fietsen we naar Reitdiephaven 225, waar we hem eindelijk hopen te ontmoeten. Het wordt later en later. De fles champagne die we hebben meegenomen om de sleuteloverdracht te vieren, houden we in onze zak: Martinez komt niet.
Nattigheid
Maar hij laat wel snel van zich horen. Ondanks de overschrijving die we hem stuurden, heeft hij de 750 euro nog niet binnen, laat hij via een boze e-mail weten. Wij melden hem dat er kennelijk iets mis is gegaan, maar Martinez voelt inmiddels nattigheid. Het contact wordt verbroken.
We zijn nog geen stap dichter bij het ontmaskeren van onze oplichter. We bundelen onze krachten en het hele UK-team komt samen voor een ‘hackathon’, in de hoop dat we Martinez ergens kunnen vinden. Na uren speuren hebben we beet, doordat we variaties van de naam uitproberen. We vinden onze Martinez, die gewoon Martin blijkt te heten.
Het paspoort dat de oplichter opstuurt, blijkt gephotoshopt. De echte eigenaar heet Martin Johannes, geen Martinez Johberg. Dat het paspoort door de Chinese ambassade is uitgegeven, lijkt te kloppen. Martin woont in Den Haag en werkt op een middelbare school, maar tot een paar jaar geleden was hij een tijd in China werkzaam bij een internationaal onderwijsinstituut.
Een fotokopie van een paspoort bewerken is eenvoudig en het resultaat nauwelijks van echt te onderscheiden.
We achterhalen zijn telefoonnummer en spreken de echte Martin. Hij blijkt het slachtoffer van identiteitsfraude en dat is niet voor het eerst. Hij vertelt dat een half jaar geleden ineens een deurwaarder bij hem op de stoep stond. Namens een Argentijnse studente eiste die geld, omdat Martin haar zou hebben geflest met huur en borg voor niet-bestaande huizen. De ‘echte’ Martin wist van niets.
Martinez misbruikt Martins identiteit al veel langer om studenten wereldwijd op te lichten. Hoe zijn paspoort in handen is gekomen van internetoplichters, weet Herben niet. Waarschijnlijk gebeurde het toen hij in China woonde en werkte. ‘Ik heb in China gezocht naar een huis via instanties en geslapen in hotels. Daar maken ze altijd kopietjes van je paspoort’, vertelt hij. ‘Tegenwoordig is het eerder de vraag wie er niet over een kopie van je paspoort beschikt.’
Aangifte
Herben doet bij het politiebureau aan de Torenstraat in Den Haag aangifte van identiteitsfraude. Daar krijgt hij te horen dat de politie weinig voor hem kan doen. ‘Dat vind ik wel vreemd. Zelf kan ik nu verder ook weinig doen. De oplichters hoeven maar de data op mijn paspoort te veranderen en ze kunnen het blijven gebruiken.’
Intussen gaan we ook op zoek naar die andere oplichter: Sandy He, de vrouw die door heel Europa studenten geld heeft afgetroggeld en met wier paspoort in Groningen de Hongaarse studentes Ibolya en Alexandra voor honderden euro’s werden getild. We vinden Sandy He na lang zoeken in Calgary, Canada.
Net als Martin blijkt Sandy slachtoffer van identiteitsfraude. Als ze in het najaar van 2015 stage gaat lopen in Hong Kong, speurt ze in aanloop naar haar verblijf op allerlei manieren naar woonruimte, vertelt ze. Telkens weer loopt het spaak. Dan wordt op Facebook een mooi appartement op een goede locatie aangeboden.
Het blijkt te mooi om waar te zijn. Ze mailt haar paspoort naar de oplichters. Dat paspoort wordt later op tientallen plaatsen gebruikt om anderen geld af te troggelen. Sandy is in eerste instantie huiverig om haar verhaal te doen. Uiteindelijk spreken we haar, via Skype.
‘Ik voel me enorm schuldig. Het spookt elke dag door mijn hoofd’, vertelt ze vanuit Calgary. ‘Ik weet dat mensen mij een oplichter noemen.’ De identiteitsfraude heeft een enorme impact op Sandy’s leven. Ze is bang en durft bijna niet meer te vliegen, omdat ze vreest te worden aangehouden. Op al haar socialmedia-accounts voert ze een andere naam en ze heeft haar werkgever op de hoogte gesteld van wat er speelt. ‘Maar ik ben bang dat ik in de zoektocht naar een nieuwe baan er weer mee wordt geconfronteerd.’
Geldspoor
We hebben nog een laatste spoor, het geldspoor. Het lijkt simpel, maar de praktijk is weerbarstig.
Marie Damman, de Belgische die eerder ook slachtoffer was van Sandy He, maakte in het najaar van 2015 geld over naar een bankrekening op Malta. Dat rekeningnummer staat op naam van een zekere Mark Bugeja. We vinden hem. Sterker: we vinden tientallen Mark Bugeja’s op Malta, een naam die daar een soort Jan Jansen is. Geen van de mannen kunnen we direct linken aan onze zaak. Na vruchteloze pogingen om de Maltese bank de naam horend bij het rekeningnummer te ontfutselen, loopt ook dat spoor dood.
We hebben ook nog het geldspoor van de Hongaarse studenten Ibolya en Alexandra, die honderden euro’s overmaakten voor het niet-bestaande appartement aan de Nieuweweg 26 in Groningen naar een SNS-bankrekening van een zekere Violet Mary K., woonachtig in Amsterdam. Ook haar adresgegevens staan erbij.
Geld overmaken
Als je geld overmaakt naar een bankrekeningnummer, moet je altijd de naam van de geadresseerde vermelden. Maar of de combinatie van naam en rekeningnummer klopt controleren Nederlandse banken niet. In Nederland is men momenteel bezig om in te voeren dat hier strenger op toe wordt gezien. Als je in de toekomst een verkeerde naam opgeeft bij het doen van een transactie naar een Nederlands rekeningnummer, dan wordt je geld geretourneerd. Met buitenlandse bankrekeningnummers blijft het (voorlopig) onduidelijk of het geld ook echt bij de geadresseerde belandt.
Hoewel over Violet Mary K. online weinig te vinden is, achterhalen we opmerkelijk genoeg een profiel op het Russische equivalent van Facebook, VKontakte. Is er een link met Rusland, zoals de advocaat van de Belgische Marie Damman eerder opperde?
Vaag verhaal
Op het profiel van VKontakte ontdekken we twee foto’s van Violet Mary, die allebei in dezelfde woning gemaakt lijken te zijn. Op een vrijdagmiddag bellen we aan op het opgegeven adres in Amsterdam. Mary Violet K. blijkt een wat oudere vrouw. We herkennen haar direct van de foto’s op VKontakte. Haar verhaal is vaag, ze zegt dat ze van niets weet. Ze zegt dat het bankrekeningnummer niet van haar is. Maar als we vragen of we haar bankpasje mogen zien om de nummers te controleren, weigert ze. Ze claimt dat haar naam misbruikt wordt om mensen op te lichten.
Is ze een katvanger en speelt ze onder één hoedje met de oplichters? Of is ze ook slechts een van de vele slachtoffers van de echte oplichters?
Het blijkt lastig om te achterhalen wie er achter al deze bewegingen zitten, zelfs voor de politie, zegt politiewoordvoerster Ramona Venema na onze vragen over de aangifte van Ibolya en Alexandra. ‘Wat we heel vaak zien, is dat er in dit soort zaken buitenlandse rekeningnummers worden gebruikt waar katvangers achter zitten. Dit zijn mensen die hun rekening beschikbaar stellen tegen een vergoeding. Vaak zijn het kwetsbare mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats, die wel wat extra inkomsten kunnen gebruiken. We hebben heel vaak te weinig aanknopingspunten om te komen tot een verdachte.’
Kwalijk
Vreemd, reageert Denise Zonnebeld, juridisch adviseur bij Frently, een organisatie die studenten met huurproblemen probeert te helpen. Zij noemt het ‘kwalijk’ dat de politie in Groningen zo laks reageert. ‘Natuurlijk kunnen zij dit probleem niet alleen aanpakken, maar ze hebben wel de plicht om aangiftes op te nemen. Zo kunnen dossiers worden opgebouwd. Ik maak te vaak mee dat de politie gedupeerden te gemakkelijk wegstuurt met de boodschap dat met een aangifte niets gedaan kan worden.’
Zonnebeld: ‘Vaak doen studenten die in Groningen worden opgelicht alleen aangifte in hun stad van herkomst, waardoor het onduidelijk blijft hoeveel buitenlandse studenten precies worden opgelicht. Ik raad dan ook aan altijd aangifte te doen. Daarnaast zou er een plek moeten zijn waar alle aangiften rondom deze fraude worden gebundeld, misschien zelfs internationaal. Door IP-adressen te tracken en het geld via de bankrekeningen te volgen, kan de politie zeker wat doen.’
Rol van de RUG
De universiteit trekt meer en meer buitenlandse studenten aan, maar biedt weinig informatie over hoe zij een kamer moeten vinden en waar zij voor uit moeten kijken. Zowel politiewoordvoerder Robbert-Jan Valkema als juridisch adviseur Denise Zonnebeld van Frently vindt dat de RUG meer aandacht moet besteden aan preventie. ‘Allereerst is het natuurlijk de verantwoordelijkheid van de huurder. Maar daarnaast zouden de RUG en de Hanze meteen na inschrijving vanuit het buitenland informatie moeten opsturen naar studenten. Op die manier weten zij beter wat hen in hun zoektocht te wachten staat’, aldus Zonnebeld.
Ondanks de valse start in Groningen voelen Ibolya en Alexandra zich inmiddels helemaal thuis. Boos zijn ze nog wel. Niet zozeer op de oplichter, het geld verwachten ze niet meer terug. Het is de reactie van de politie die hen in het verkeerde keelgat is geschoten. Of beter gezegd: het ontbreken van een reactie. ‘We hadden verwacht dat ze wel achter de oplichter aan zouden gaan. Maar we hebben sinds de aangifte tot op de dag van vandaag nooit meer wat vernomen. Heel teleurstellend.’
Wat gebeurde er met de aangifte?
Ons onderzoek houdt hier helaas op. De politie kan personen achter bankrekeningen achterhalen, IP-adressen controleren en mailwisselingen traceren. Wij niet. Dus is de vraag: wat is er gebeurd met de aangifte van de Hongaarse studentes?
Dat is onduidelijk, zo blijkt na meerdere telefoontjes met de politie. ‘De aangifte is onderdeel van een lopend onderzoek’, zegt Ramona Venema van de politie in Groningen. ‘Wij hebben de zaak doorgestuurd naar de politie in Amsterdam.’
Navraag bij de politie in Amsterdam brengt ons echter niets verder. De zaak is daar onbekend, zo krijgen we te horen. Of de aangifte is niet doorgestuurd, of ergens onderaan een stapel terechtgekomen of zoekgeraakt.
Het Openbaar Ministerie (OM) in Noord-Nederland laat weten ‘dat het heel jammer is dat er met de aangifte niks is gedaan en dat de politie zo omgaat met aangiftes’. ‘Want met aangiftes kunnen we zeker wat. Dan kan een dossier worden opgebouwd en kan het OM een onderzoek instellen’, zegt een woordvoerster.
Ondertussen zoekt de hoofdstedelijke politie nog uit waar de aangifte is gebleven.
Aan dit project werkten mee: Nicole Aldershof, Lena van Dijk, Simone Harmsen, Nina Jansen, Peter Keizer, René Lapoutre, Koen Marée, Rob Siebelink, Leonie Sinnema, Sjef Weller, Traci White en Nina Yakimova
Wat te doen bij ID-diefstal?
Als je denkt dat je persoonsgegevens zijn ontfutseld, maar je weet niet of er een strafbaar feit mee gepleegd is, doe dan alvast melding bij de politie. Later kun je dat uitbreiden tot een aangifte.
Als er wel iets strafbaars is voorgevallen, doe dan aangifte. De manier waarop dat kan hangt af van de ernst van het feit. Als er sprake is van identiteitsfraude, moet je daarvoor een afspraak maken bij het politiebureau. Neem zoveel mogelijk bewijs mee: vooral rekeningnummers, telefoonnummers en IP-adressen kunnen goede aanknopingspunten zijn voor de politie. Zonder aangifte start de politie geen onderzoek, maar kun je de schade ook niet op je verzekering of de dader verhalen.
Heb je een kopie van een identiteitsdocument opgestuurd en ben je bang dat die misbruikt wordt? Vraag meteen een nieuw identiteitsdocument aan bij de gemeente. Ieder document heeft een uniek nummer. Maakt iemand in de toekomst misbruik van je identiteit, dan kan je aantonen dat jij het niet was.
Meld identiteitsfraude bij het CMI. Zij kunnen helpen als je er niet uitkomt met betrokken organisaties en bij het oplossen van de gevolgen van identiteitsfraude. Op deze website staan meer (preventieve) tips.
Wees voorzichtig met het ‘uitdelen’ van identiteitsbewijzen. Check online welke gegevens organisaties van je mogen vragen. Op de website van de Autoriteit Persoonsgegevens vind je meer informatie over wie een kopie van je identiteitsdocument mag vragen.
Voor een veilige kopie van je identiteitsdocument kun je de app KopieID gebruiken.