Lude Franke zoekt het in de genen
Wie wordt er ziek van corona?
Door Christien Boomsma
By Christien Boomsma
Christien Boomsma
Christien is sinds 2016 achtergrondcoördinator bij UKrant. Ze plant de achtergrondverhalen en begeleidt de auteurs. Bij haar eigen verhalen ligt de focus op wetenschap en academisch leven. Daarnaast schrijft ze veel over onderwerpen als sociale veiligheid en maakt ze graag persoonlijke interviews. In haar vrije tijd schrijft ze jeugdboeken en geeft schrijftrainingen.Dat heb je snel gedaan! Meestal kost het toch wel wat meer tijd om een onderzoek op te zetten.
‘Ja, dat klopt. Wij lazen natuurlijk ook de berichten dat het virus sommige mensen heel erg ziek maakt en anderen nauwelijks. We vermoedden al dat de genetische component hierbij een belangrijke rol speel. En natuurlijk hebben wij via biobank Lifelines de genetische informatie van 135.000 mensen uit Noord-Nederland. Zo’n twee weken geleden kwam het idee om daar iets mee te gaan doen.
Toen zijn we gaan schakelen. Ik heb alles stilgezet en ik ben – met een groot team – alleen maar hiermee bezig geweest. Iedereen dacht ook meteen: dit is bij uitstek wat wij hier kunnen doen. We doen dat natuurlijk niet alleen.
We doen het in nauwe samenwerking met de RUG, Lifelines en de Aletta Jacobs School of Public Health. Het was flink aanpoten en veel afstemmen, maar nu kunnen we van start.’
De deelnemers van Lifelines wonen in Noord-Nederland, het deel van Nederland dat – gelukkig – nog niet zwaar getroffen is. Kun je zo’n onderzoek hier dan wel doen?
‘We gaan eerst kijken naar mensen die griepklachten hebben. Dus: heeft u klachten en wat zijn die? Dat zou natuurlijk gewoon griep kunnen zijn, maar ook een corona-infectie.
Vervolgens gaan we kijken naar plekken in het DNA die klachten kunnen verklaren. En als je die plekken eenmaal hebt gevonden, dan heb je mensen nodig die een bewezen corona-infectie hebben. We gaan dan kijken of we het effect van die grote groep ook kunnen terugvinden bij de veel kleinere groep van bewezen coronapatiënten.
Ik heb alles stilgezet en ik ben met een groot team alleen maar hiermee bezig geweest
Doordat we zo’n tweetrapsraket gebruiken, hoef je maar een beperkt aantal bewezen Covid19-positieve mensen te bestuderen en heb je toch nog genoeg statistische slagkracht.’
Hebben jullie al enig idee waar je die genetische afwijking moet zoeken?
‘Er is een plek op chromosoom 6 waarvan we weten dat die veel immuunziektes veroorzaakt. We vermoeden dat patiënten die zo’n heftige afweerreactie hebben, daar wel eens een afwijking zouden kunnen hebben. Dus het HLA-gebied op chromosoom 6 en het KIR-gebied op chromosoom 19. Maar we moeten natuurlijk eerst onze gegevens op orde hebben. Dan kunnen we pas gaan kijken.’
En dan moeten we zeker nog een of twee jaar wachten tot jullie het allemaal hebben uitgevogeld?
‘Nee! Juist niet. We wilden snel aan de slag, zodat we ook snel iets kunnen bijdragen. Zodra we de informatie van de vragenlijsten van deelnemers van Lifelines hebben, doen we de eerste analyses. Dat doen we bovendien niet alleen, maar samen met andere grote biobanken, zoals in Rotterdam en het Nederlands Tweelingen Register. Ik hoop echt dat het een kwestie is van weken dat we de eerste resultaten zullen zien.’
Kunnen ziekenhuizen dan patiënten testen op zo’n specifiek genenprofiel?
‘Nou… We zullen vermoedelijk heel snel iets vinden op het DNA, maar ik verwacht niet dat we op korte termijn een testje kunnen maken of voorkomen dat mensen ziek worden. Maar als we die plekken gevonden hebben, kunnen we wel kijken naar wat ze eigenlijk doen. Wat voor genen beïnvloeden ze, welke cellen? Welke biologische processen raken hierdoor verstoord?
We hebben geen idee waarom het immuunsysteem helemaal losgaat
Nu hebben we namelijk geen idee hoe het komt dat het immuunsysteem helemaal losgaat en de longen vol met vocht lopen. Maar als je dat eenmaal begrijpt, kun je de medicijnontwikkelaars voeden met kennis, zodat zij weten waar ze hun pijlen op moeten richten.’
Jullie willen ook onderzoek doen naar de verspreiding van het virus. Maar hoe gaat dat dan? Want ook hier geldt: hoe weet je nu wie werkelijk een coronapatiënt is?
‘Waar iedereen op zit te wachten is de zogeheten serologische test. Op dit moment bepaalt de Covid19-test of iemand de ziekte heeft, maar als ze genezen zijn, is het virus weg. Als je de antilichamen kunt opsporen die je beschermen tegen herinfectie, dan kun je vaststellen of iemand het eerder heeft gehad. En dan kun je ook in de populatie kijken en een veel nauwkeuriger schatting maken van hoe dodelijk het is.
Wat we daarom nu heel hard nodig hebben, is grote internationale funding om dit onderzoek meer body te geven. Nu betalen we het uit eigen zak: we kregen geld van de RUG, het UMCG en Lifelines.
Maar om op een later moment die serologische tests te gaan doen is meer nodig. En dát zou ons in staat stellen te begrijpen wat er nu eigenlijk is gebeurd. En de vragenlijsten uit dit onderzoek zullen heel waardevol zijn, als we precies kunnen zien wie het nu eigenlijk gehad heeft.’
Dat moet nu toch niet zo moeilijk zijn?
‘Dat zou je hopen, want dit is echt van nationaal belang. Eergister nog zat Harvardviroloog Jaap Goudsmit bij Buitenhof en zei: we moeten dit heel systematisch in kaart brengen met biobanken als de Rotterdamstudie en Lifelines. En hij wist niet dat we dit een dag later gingen aankondigen.
Wat we nu heel hard nodig hebben, is grote internationale funding om dit onderzoek meer body te geven
Kijk, dit biobankonderzoek is echt ongelofelijk belangrijk, maar het is lastig dat bij beleidsmakers helder te maken. En dit is het moment om duidelijk te maken dat dit soort onderzoek essentieel is om gezondheid beter te begrijpen.
Dit heeft economisch zulke kolossale effecten. Stop hier wat geld in! Hoogstwaarschijnlijk levert het beter inzicht en meer kennis op. En als meer overheden dat doen met hun biobanken, dan denk ik dat dit wel degelijk zal renderen.’