Beïnvloedt het virus de cognitie?
Studie houdt hersenmist na corona tegen het licht
Door Felien van Kooij
By Felien van Kooij
Het is inmiddels een bekend gegeven dat sommige mensen hun reukvermogen verliezen als ze covid oplopen. Maar heb je al wel eens gehoord over de corona-hersenmist? Geheugenverlies en concentratieproblemen zouden daarvan symptomen kunnen zijn.
‘We weten alleen nog steeds niet veel over de neurologische effecten van het virus, en of ze echt verband houden met corona’, zegt masterstudent klinische neuropsychologie Chiara Biserni. Zij maakt deel uit van het RUG-onderzoeksteam Cognition & Covid-19 (COCO-19) dat de mogelijke effecten van covid op de hersenen onderzoekt.
Veel onderzoeken naar corona en het brein kijken naar hoe het virus de psyche van mensen beïnvloedt. ‘Zulke studies kijken naar de psychologische effecten, zoals bijvoorbeeld een toename van depressies en angsten, maar ons onderzoek gaat een stap verder’, zegt Carina Bock, een studiegenoot van Chiara die ook in het team zit. ‘Wij zijn niet alleen geïnteresseerd in de psychologische effecten die gelinkt worden aan het virus of de pandemie in het algemeen, maar we kijken ook naar het neuropsychologisch functioneren.’
Dit betekent dat ze onderzoeken hoe het virus de cognitieve functies van de hersenen raakt, zoals ons geheugen of planningsvermogen.
Receptoren in het brein
Van andere virussen, zoals sars en hiv, is al aangetoond dat ze negatieve effecten hebben op de cognitie. ‘Daarom wilden we dat ook voor covid onderzoeken’, zegt Carina. De studenten zijn opgetogen dat ze zich met zo’n nieuw onderzoeksveld bezig mogen houden. ‘We dragen echt bij aan iets wezenlijks.’
Hoe kan covid de hersenfuncties beïnvloeden als het vooral het ademhalingsstelsel aanvalt? ‘Het virus hecht zich aan bepaalde receptoren en veel daarvan zitten in de longen’, legt Carina uit. ‘Maar ze zitten ook in andere organen, zoals het hart en de hersenen, dus vermoeden we dat het virus ook de hersenen raakt.’
Het onderzoek kijkt hoe covid bepaalde zaken beïnvloedt: hoe snel mensen tussen taken kunnen wisselen, hoe goed ze kunnen plannen, hoe impulsief ze zijn. ‘We gaan dat testen voor heel veel verschillende hersenfuncties en dat maakt het enorm interessant’, zegt Chiara. ‘Ik hoop dat we wat significante resultaten vinden.’
Zelfevaluatie
Dat testen gaat via online vragenlijsten. Vaak moeten deelnemers aan coronastudies naar een laboratorium gaan, waar een onderzoeker evalueert hoe ze bepaalde taken volbrengen. ‘Maar bij ons moeten mensen zichzelf beoordelen’, zegt Carina.
Als een deelnemer al een slechte gezondheid had en dan covid krijgt, zullen diens antwoorden anders zijn dan die van mensen die een goede gezondheid hebben. En dus moeten de onderzoekers weten wat de leefsituatie en leefstijl van de deelnemers is, zegt Chiara, ‘want dat bepaalt hoe zij covid-gerelateerde problemen ervaren en dat beïnvloedt onze metingen weer’.
Het voordeel van deze manier van testen is dat deelnemers het thuis kunnen doen, waardoor ze bijvoorbeeld minder stress ervaren die de uitkomsten kan beïnvloeden. ‘Een laboratorium is een kunstmatige omgeving die ervoor kan zorgen dat mensen zich anders gedragen en dat kan andere resultaten opleveren’, legt Chiara uit.
Eerste resultaten
Deelnemers die covid gehad hebben of die herstellende zijn worden vergeleken met deelnemers die nooit besmet zijn geweest. Ze moeten vragenlijsten invullen in vier categorieën: algemene gezondheid, geestelijke gezondheid, neuropsychologische gezondheid en persoonlijkheid. Na drie en zes maanden moeten ze dezelfde vragen nogmaals beantwoorden.
‘Op die manier kunnen we naar de langetermijneffecten kijken’, zegt Chiara. ‘Misschien zien we dat mensen na enige tijd spontaan herstellen, maar als de cognitieve problemen blijven, wijst dat erop dat covid inderdaad effect heeft op de cognitie.’
Carina heeft de voorlopige data van de eerste negentig vrijwilligers al geëvalueerd. ‘Die lieten zien dat het werkgeheugen van mensen die covid hebben gehad slechter presteerde’, zegt ze. Het werkgeheugen bepaalt hoeveel informatie je hersenen kunnen vasthouden: bijvoorbeeld of je je een instructie kunt herinneren die je eerder hebt gekregen om op een later moment een bepaalde taak uit te voeren. ‘De mensen met covid leken hier meer moeite mee te hebben.’
Grotere steekproef
Het team is nu bezig om een grotere en meer diverse steekproef te verzamelen. Daartoe zijn ze onlangs een samenwerking aangegaan met het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen en met universiteiten in Mexico en Congo. ‘We hopen dat de data van coronapatiënten die in het ziekenhuis liggen duidelijkere verschillen tonen, omdat zij ernstigere symptomen hadden’, zegt Chiara. ‘En door vergelijkingen tussen landen te maken kunnen we overtuigendere resultaten behalen en die uitkomsten generaliseren naar verschillende culturen.’
Als covid inderdaad een negatief effect blijkt te hebben op de cognitieve vermogens, zal dat het onderzoek aanjagen naar herstelbehandelingen, hopen ze. ‘En het draagt er hopelijk aan bij dat mensen hun best blijven doen om te voorkomen dat ze besmet raken, want dit laat zien dat het virus voor iedereen consequenties heeft’, zegt Chiara.
Het COCO-19-team is nog op zoek naar deelnemers voor het onderzoek. Iedereen kan zich aanmelden, of je nou covid hebt gehad of niet, en je kunt anoniem meedoen. Meer informatie vind je op de website van COCO-19.