Het wordt tijd dat onderzoeksgeld anders en eerlijker wordt verdeeld, en dat wetenschappers niet meer met elkaar de strijd hoeven aan te binden, stelt columnist Dirk-Jan Scheffers.
Net voor de kerstdagen stond in UKrant een reportage over de ‘strijd’ om de onderzoeksbeurzen. Verschillende faculteiten hebben bedacht dat ze, met de aangekondigde bezuinigingen en ander financieel onheil in het vooruitzicht, meer onderzoeksgeld moeten binnenhalen om zwarte cijfers te schrijven.
Maar, zo geeft Mark Kas, de funding officer van de Faculty of Science and Engineering (FSE), al aan: iedere universiteit heeft ditzelfde plan bedacht. Met een slinkend NWO-budget en het ‘uitfaseren’ van andere grote fondsen die niet op de begroting van het ministerie van OCW staan, zoals het Nationaal Groeifonds, lijkt het onvermijdelijk dat ondanks extra moeite er op de meeste plekken minder geld zal binnenkomen.
Ook voor het onderwijs is minder onderzoeksgeld catastrofaal. Wat nogal eens vergeten wordt, is dat veel onderzoeksgeld direct onderwijscapaciteit oplevert. Verreweg het grootste deel van de binnengehaalde externe financiering wordt gebruikt om promovendi aan te stellen.
Die promovendi besteden 10 procent van hun tijd aan onderwijs; ze geven werkcolleges, ondersteunen practica en verzorgen vaak de dagelijkse begeleiding van studenten die een afstudeerproject doen.
Ook voor het onderwijs is minder onderzoeksgeld catastrofaal
Voor FSE, waar externe financiering zo’n 40 procent van de begroting uitmaakt, gaat het om 565 werknemerpromovendi. Dat zijn omgerekend 56 voltijds onderwijsposities. Voor de hele universiteit zijn het er 196.
Het is op zijn minst eigenaardig dat een groot deel van de onderwijscapaciteit van een universiteit afhankelijk is van het vermogen van wetenschappers om onderzoeksgeld te verwerven. Minder onderzoeksfinanciering zal dus ook directe gevolgen hebben voor de onderwijskwaliteit.
Kortom, we kunnen het ons niet veroorloven om niet mee te doen aan de ‘strijd’ om onderzoeksgeld. Tenzij…
Ik schreef een jaar geleden al dat een poepende os waarschijnlijk eerlijker onderzoeksgeld kan verdelen dan een commissie van experts.
Ook verscheen een onderzoeksrapport van de onvolprezen Jonge Akademie over inspraak bij wetenschapsbeleid. Aan een groot aantal wetenschappers, verdeeld over verschillende vakgebieden en van promovendus tot hoogleraar, was gevraagd om zelf een budget te verdelen over verschillende manieren van financiering, waarbij ook direct de consequenties van de keuzes inzichtelijk werden.
We kunnen het ons niet veroorloven om niet mee te doen aan de ‘strijd’ om onderzoeksgeld
Daaruit bleek een zeer sterke voorkeur voor niet-competitieve, stabiele financiering, ook bij degenen die regelmatig succesvol geld binnenhalen. Voor thematisch onderzoek en ‘teambeurzen’ – waar op dit moment verreweg het meeste geld in wordt gestoken – gaan de handen niet op elkaar. Bovendien vindt de helft (ok, 49 procent) van de ondervraagden de huidige competities ronduit oneerlijk, en meer dan 70 procent vindt subsidieaanvragen net een loterij.
Waar ooit de competities vooral bedacht waren om extra geld aan heel goede wetenschappers te geven, is het nu vrijwel onmogelijk om wetenschap te bedrijven zonder financiering uit competitie. Een voordeel van competitie is dat je wordt gedwongen je onderzoeksplannen goed door te denken en helder te formuleren. Maar dat kan ook zonder competitie.
In een tijd waarin veel extra werk op ons lijkt af te komen, zou het goed zijn om te kijken of het mogelijk is om het onderzoeksgeld dat overblijft, eenvoudiger en eerlijker te verdelen. Dat is beter dan met je collega’s een ‘strijd’ te moeten voeren die tijd, stress en geld kost.
DIRK-JAN SCHEFFERS