Tijdens een door studenten georganiseerd festival met de dissidente Poolse rechter Tuleya afgelopen weekend, spraken Nederlandse rechters hun steun uit voor de Poolse rechtsstaat, want die loopt gevaar.
Toevallig rond de dag dat 77 jaar geleden Poolse strijdmachten Nederland hielpen bevrijden en zo ónze rechtsstaat veiligstelde, organiseerden vier tweedejaars studenten internationaal en Europees recht (Tekla Emborg, Anna Walczak, Elene Amiranashvili en Zuzanna Uba) een festival over de Poolse rechtsstaat: ‘Our Rule of Law’. Want die rechtsstaat is in gevaar.
Dat soort statements waren op hetzelfde moment in heel Polen te zien. Op de 18e van elke maand laten Poolse rechters en hun aanhangers namelijk aanhangwagens, bussen en plakzuilen beplakken, betaald uit eigen zak. De billboards moet de Polen het belang doen inzien van een onafhankelijke rechterlijke macht. Alleen waren de mensen die vaak op die billboards te zien zijn, nu in Groningen.
Het festival in het Harmoniegebouw draaide om een van hen, de Poolse arrondissementsrechter Igor Tuleya. Een streng kijkende man met een voorkeur voor T-shirts met satirische teksten erop, en uitgesproken tegenstander van de regering en hun pogingen om hervormingen door te drukken die een onafhankelijke en eerlijke rechtsstaat beperken.
Poep op de voordeur
Vanwege zijn kritiek heeft de tuchtkamer van de regering Tuleya’s gerechtelijke immuniteit ingetrokken, is er poep op zijn voordeur gesmeerd, en is hij het doelwit van een ‘pestcampagne georganiseerd door het ministerie van Justitie’.
De tuchtkamer, die noch door de Europese Unie, noch door de Hoge Raad van Polen zelf wordt erkend, wordt gezien als een gepolitiseerde poging om af te komen van rechters die zich kritisch uitlaten over Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Die partij vormt de regering in Polen.
In de internationale politiek roept het onderuithalen van de Poolse rechters verontwaardiging op. Ook de Europese Unie sprak zich er negatief over uit.
‘We wilden niet alleen wat mannen in pakken die ons van een afstandje toespraken’, vertelt Tekla, een van de organiserende studenten. ‘Het moest voor iedereen aantrekkelijk zijn.’
De mannen in pakken waren er evengoed, maar ook leden van het Poolse en Nederlandse rechtsstelsel, activisten en journalisten.
Wodka
Na de eerste dag ging een klein clubje rechtenstudenten met de Poolse delegatie uit eten. Op het menu: een discussie over hoe jongeren kunnen bijdragen aan de strijd om de rechtsstaat in Europa te beschermen. En Poolse wodka, uiteraard.
De volgende dag, nadat iedereen de wodka eruit had geslapen, was er een paneldiscussie met Tuleya, de Nederlandse appèlrechter Tijn van Osch, en hun Poolse collega-rechter Dariusz Mazur.
Een student vroeg Mazur of ‘hij misschien binnenkort ook geschorst zou worden om zijn uitspraken?’ Mazur antwoordde met een simpel, licht schertsend gebaar: hij schoof zijn stoel opzij, verder bij Tuleya vandaan.
Kritiek
Vervolgens namen de leden van de Poolse OKO.press het woord. OKO.press is een van de weinige onafhankelijke Poolse media. Ze speelt een sleutelrol in het ‘uitleggen, vastleggen, en volgen’ van de situatie in Polen. En dat levert ze vaak kritiek op. ‘We zijn bang dat de regering straks rechters gaat vervolgen en dat daarna journalisten aan de beurt zijn’, zei Anna Wójcik, journalist bij OKO.press.
Het festival was het eerste in zijn soort in Groningen. ‘Ik heb amper aanwijzingen gegeven,’ zegt hoogleraar John Morijn trots over zijn vier pupillen. ‘Dit hebben ze allemaal zelf gedaan.’
De vier kwamen elkaar tegen na een college van Morijn over de rechtsstaat in Polen en bedachten dat ze hier iets mee moesten doen. Hun mentor was zeer te spreken over het festival: ‘Dat ik dit met mijn onderwijs heb kunnen inspireren is echt het grootste compliment dat ik ooit gekregen heb,’ aldus Morijn.