Bevestigt de tekst Studying is for ugly girls op de nieuwe muurschildering van Aletta Jacobs stereotypes, of is het een krachtig geluid om een gesprek op gang te brengen?
Marije Michel, adjunct-hoogleraar bij Europese talen en culturen, weet het nog steeds niet helemaal. ‘Toen ik het voor het eerst las, was ik echt geschokt’, zegt ze.
‘Met de uitleg erbij snap ik het en zie ik ook wel de ironie erachter. Maar tegelijkertijd maak ik me een beetje zorgen om de jonge vrouwen die dit lezen en die misschien niet zo zelfverzekerd zijn en hun negatieve zelfbeeld elke keer bevestigd krijgen.’
Uiterlijke beoordeling
Kunstenaarsduo VAAF, dat de schildering maakte, wilde bewust een provocerend beeld schetsen. ‘Net als Aletta toen worden vrouwen nog steeds op hun uiterlijk beoordeeld’, zegt Jonna Bo Lammers.
‘Toen Aletta Jacobs op de universiteit was aangenomen, was er een Utrechtse student die daar een artikel over schreef’, zegt ze. ‘Hij schaafde er op een laffe manier omheen, maar eigenlijk zei hij gewoon: ze wil studeren omdat ze lelijk is.’
En de jonge vrouwen van VAAF wilden die kant van Aletta Jacobs’ verhaal ook opnemen in hun schildering. ‘De tekst ‘studying is for ugly girls’ is zo absurd in de context van nu, dat het wel een grap moet zijn als een vrouw dat op een T-shirt draagt. Onze bedoeling is om het op die manier om te draaien en juist zelf kracht te geven.’
Pijnlijk
Volgens Michel is het nog maar de vraag of dat op deze manier lukt. Ze schreef enkele mensen aan en er kwamen gemengde reacties. De meerderheid was niet positief en vond het ook pijnlijk, concludeert ze. ‘Ook in mijn vriendenkring, onder vrouwen die allemaal al hoogleraar zijn of hoogleraar willen worden, hielden velen een bittere nasmaak aan de tekst over.’
De nieuwe muurschildering, metershoog op de wand rechts van de UB, is een plek in de binnenstad waar dagelijks duizenden mensen langslopen. De Engelse tekst staat in koeienletters op het T-shirt dat de geschilderde Aletta Jacobs draagt.
Volgens Michel kan het uit wetenschappelijk oogpunt onverstandig zijn om jonge vrouwen dagelijks met deze tekst te confronteren. ‘De focus op het uiterlijk van meisjes en vrouwen vind ik problematisch en uit onderzoek is gebleken dat teksten op T-shirts stereotypen bevestigen.’
Gesprek op gang brengen
Tegelijkertijd ziet Michel ook in dat het een kunstwerk is dat impact heeft en dat doet wat de kunstenaars voor ogen hadden: het gesprek op gang brengen.
‘Vanuit het oogpunt van de geesteswetenschappen is dit precies wat wij doen: wij doen onderzoek naar taal, media, critical discourse en dit werk biedt ons de mogelijkheid om er vanuit onze expertise licht op te werpen.’
Daarom organiseert de faculteit tijdens het Letterenfestival in september een rondetafelgesprek over de muurschildering. ‘Dat wordt een gesprek over wat het veroorzaakt in de publieke ruimte.’
Context
Michel zou niet zo ver willen gaan als zeggen dat het kunstwerk aangepast moet worden. ‘Nee, want kunst is van de kunstenaar’, zegt ze. ‘Maar het zou mooi zijn geweest als er meer context bij is.’
Die context had er eigenlijk al moeten zijn, zegt kunstenaar Lammers. ‘Er komt nog een bord bij te staan met uitleg in het Engels, waarop je kunt lezen dat het statement een leus is die zij veel hoorde, en dat ze het als protest op het T-shirt draagt.’ De RUG meldt dat het bord reeds in de maak is.
Als het aan VAAF lag, was dat bord er al geweest tijdens de onthulling van het werk. ‘Maar jammer genoeg zijn wij niet de organisatoren van dit project.’
En als het bord niet voldoende is om de context duidelijk te maken? ‘Dan staan we er echt wel voor open om aanpassingen te doen. Onze bedoeling is om de leus een nieuwe kracht te geven, niet om Aletta Jacobs te beledigen.’