Vijf vragen over lenen
Blijf het geld de baas
1
De rente bij DUO is nul procent, dus als ik mijn lening op een spaarrekening zet, verdien ik erop. Ik kan er zelfs mee beleggen. Strak plan, toch?
Sparen van je lening is inderdaad een optie. Zo heb je geld achter de hand en dat is best prettig, zeker voor de periode tussen je afstuderen en je eerste baan.
Maar dan moet je dat sparen wel volhouden tot je daadwerkelijk afgestudeerd bent. En dat kunnen niet veel mensen. Als je wasmachine kapot gaat of je wilt een mooie nieuwe telefoon, weersta dan de verleiding maar eens om dat spaarpotje aan te breken.
Daarnaast blijft het sparen met geleend geld. Kies je ervoor om het maximale bedrag van DUO op een spaarrekening te laten storten, besef dan wel dat het leeuwendeel van dat bedrag na je studie weer voor DUO is. Je winst is dan alleen dat kleine beetje spaarrente. En dat is echt niet veel: met de huidige spaarrente van 0,3 procent ‘verdien’ je met een bedrag van 10.000 euro 30 euro aan rente.
Ga je beleggen, dan bestaat de kans dat je veel meer verdient. Even zo groot is de kans dat je hele lening in rook opgaat. Niet zo’n heel strak plan dus. Bewaar je beleggingsplannen liever voor als je geld hebt dat je écht kunt missen. Daarnaast is het natuurlijk niet zo netjes om te speculeren met geld dat de overheid beschikbaar stelt voor studiekosten.
2
Goed, lenen maakt schuld. Hoe erg is dat?
Dat is geen grote ramp. Het leenstelsel heet niet voor niets sociaal: je leent goedkoop, je krijgt 35 jaar de tijd om terug te betalen, en als je even niets verdient, hoef je ook niet af te lossen.
Je krijgt wél een beetje last van je studieschuld als je een grote aankoop wilt doen. Als je bijvoorbeeld een hypotheek aanvraagt, weegt de bank je schulden mee bij het bepalen hoeveel je kunt lenen. Dan kan die vijftienduizend euro van DUO het verschil zijn tussen wel of niet je droomhuis kopen.
Een studieschuld wordt niet aangemeld bij de Stichting Bureau Krediet Registratie (BKR); je bent zelf verplicht om ‘m te melden bij je bank. Mocht je geweten het aankunnen, dan zou je kunnen besluiten om dat níet te doen. Zonder risico’s is dat echter niet. Krijg je onverhoopt betalingsproblemen, dan hoef je van de bank geen coulance te verwachten als blijkt dat je een schuld hebt verzwegen.
3
En als ik DUO er nou buiten houd? Misschien willen m’n ouders me wel wat lenen?
Je kunt er inderdaad voor kiezen om, zoals dat heet, een informele lening af te sluiten bij vrienden of familie. Levert een stuk minder gedoe op bij het afsluiten van een hypotheek.
De hamvraag is of de relatie met die vriend, oom, nicht of ouder tegen de lening bestand is. Die zou namelijk wel eens een knauw op kunnen lopen als je het geld in andere dingen steekt dan de geldschieter verwachtte. Een vakantie met je dispuut in plaats van een termijn collegegeld, om maar iets te noemen.
Daarnaast voelt een onafgeloste schuld bij een naaste vaak vervelender dan een bij een grote, onpersoonlijke organisatie. Wat kan jou het schelen als de Dienst Uitvoering Onderwijs een honderdje per maand misloopt. Maar als het je lieve, gulle grootmoeder is die naar haar honderdjes kan fluiten, wordt het een ander verhaal.
4
Kan ik het beste helemaal niks lenen en mijn hele studietijd op een houtje bijten?
Als je lenen kunt voorkomen omdat je veel geld krijgt of verdient, dan moet je dat doen. Heb je het niet zo gelukkig getroffen, maak dan vooral gebruik van het leenstelsel. Dat is er tenslotte voor bedoeld om hoger onderwijs bereikbaar te houden voor iedereen. Dus ook degenen zonder rijke ouders of knettersuccesvol eigen bedrijf.
Het is hier ook goed om het aloude, maar daarom niet minder ware cliché van stal te halen: een studielening is een investering in je toekomst. Later levert je opleiding je hopelijk een mooie baan op, en dan betaal je die investering weer terug.
Op een houtje bijten is dus nergens voor nodig. Leen gewoon wat je nodig hebt, niet meer, maar ook zeker niet minder.
5
Klinkt mooi, maar dat gratis geld is zo verleidelijk. Hoe houd ik mijn leengedrag in de hand?
Het sleutelwoord daarbij is overzicht. Houd zorgvuldig bij welke inkomsten je hebt en wat je uitgeeft. Voor dat overzicht is het raadzaam om zo weinig mogelijk rood te staan. Het lijkt misschien plezierig om nog even verder te kunnen na de nul, maar uiteindelijk beneemt rood staan je het zicht op wat je precies te besteden hebt. Bovendien komt het je zomaar op 12 tot 14 procent rente te staan.
Het kan helpen om twee verschillende rekeningen te hebben. Eentje voor het geld dat écht van jou is (giften van je ouders, salaris van een bijbaantje) en eentje voor geleend geld. Studiekosten betaal je van je leenrekening, leuke dingen doe je van de andere. Zo zie je precies hoeveel je elke maand leent en waar je het aan uitgeeft.
Deze experts gaven onze antwoorden
Monica ten Hoove is zelfstandig budgetcoach, maar ze noemt het zelf liever financiële huishoudster, dat klinkt vriendelijker. Op haar website mijnfinancielehuishoudster.nl biedt ze boeken, trainingen en tips aan over omgaan met geld.
Karin Radstaak werkt bij het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud). Het Nibud geeft voorlichting en doet onderzoek naar de manier waarop Nederlanders met hun geld omgaan. Onlangs publiceerde het instituut een groot onderzoek naar studenten en geld.
Raun van Ooijen is assistent-professor economie aan de RUG. Hij is gespecialiseerd in sparen en consumentengedrag. Momenteel doet hij onderzoek naar de motieven van consumenten om te sparen.