Een mini-documentaire door UKrant
Synchrone breinen in een levend lab
Van Vugt is aanwezig tijdens de Nacht van Kunst en Wetenschap, 8 juni in de Der A-kerk. Vanaf acht uur laten zij en haar collega’s zien hoe de EEG-machines werken. Vervolgens treden Van Vugt en een vriendin op, terwijl ze aan een EEG verbonden zijn. Later die avond maken twee studenten muziek, terwijl ze ook aan de machines verbonden zijn.
Twee dansers cirkelen om elkaar heen. Hun ogen zijn gesloten, terwijl ze griezelig gehoorzaam bewegen op het regelmatige, klinische ritme van de metronoom. Hun bewegingen zijn beheerst, vreemd, als levende marionetten. Ze lijken te worden bepaald door de tientallen draden die van hun hoofden naar de vloer lopen.
De bedrading van de EEG-machines slingert door de ruimte naar een laptop, waar wetenschappers ze geconcentreerd in de gaten houden. Achter hen licht de muur op met beelden van de hersenen van diezelfde dansers: een wonderlijke hoop bijeen geveegde data, waarvan iedereen in de ruimte hoopt dat ze iets onthullen over het mysterie van menselijke verbinding.
Het is geen typisch lab experiment, zegt Marieke van Vugt, assistent professor cognitieve psychologie van de RUG. Maar Van Vugt is dan ook geen typische wetenschapper. ‘Ik zeg altijd: ik ben een mislukte balletdanseres, die de wetenschap is ingerold’, lacht ze. ‘Maar ik ben er nooit in geslaagd het dansen werkelijk kwijt te raken. Het achtervolgt me, waar ik ook ga.’
Interdisciplinair
Dit experiment, getiteld ‘Notes on synchrony’, onderzoekt wat synchroniciteit tussen de hersenen van twee mensen ons kan vertellen over hun sociale band en in hoeverre je die verbinding kunt manipuleren door beweging. Het is een interdisciplinair project, uitgevoerd door RUG-onderzoekers, het University College en het dansgezelschap Random Collision.
‘We zijn gaan samenwerken, omdat we allemaal geïnteresseerd zijn in dezelfde vraag: wat is menselijk contact? Wat betekent het eigenlijk als we ons verbonden voelen met elkaar? Kunnen we beweging gebruiken om vertrouwen te creëren, of om dat kapot te maken?’, wil Van Vugt weten. ‘We gaan met dit experiment op tournee door heel Nederland. We maken EEG’s, terwijl de dansers optreden. We verzamelen de reacties van het publiek, en een van mijn PhD’s en een hoogleraar van het University College dragen spontaan gedichten voor als reactie op wat de dansers doen. Het is een multi-dimensionaal optreden, dat ons de mogelijkheid geeft om data te verzamelen: wetenschappelijke gegevens, maar ook informatie over de bewegingen of zelfs de kunst – om het maar even zo te noemen.’
Scepticisme
Het is te verwachten dat een experiment zoals dit – dat begint met een fundamenteel filosofische vraag en zich baseert op de gegevens onttrokken aan de artistieke interpretaties van dansers – , met enige scepsis zal worden ontvangen, zowel binnen als buiten de wetenschappelijke gemeenschap. Of, zoals een toeschouwer na een optreden in Den Haag zei: ‘Als kunst vind ik het nogal mager. Als wetenschap weet ik niet wat ik ermee moet.’
Maar het team trekt zich daar niets van aan. ‘We weten allemaal hoe verbondenheid voelt’, zegt Van Vugt. ‘We willen gewoon meer weten over wat daar achter ligt.’ Ze vermoedt dat het antwoord zich schuilhoudt in het grijze gebied tussen kunst en wetenschap.
*Sommige van de beelden in de video zijn gefilmd tijdens de warming up en technische repetities. De dansers verkenden specifieke bewegingen op verzoek van de wetenschappers om controle data te verkrijgen. Tijdens het werkelijke experiment, verkenden de dansers vier vormen van verbinding: dialoog, synchronisatie, aanraking en ontkoppeling. Lees meer over het experiment en de uitdagingen die het oplevert op de website van Random Collision.
Van Vugt is aanwezig zijn op de Nacht van Kunst en Wetenschap van de RUG, 8 juni in de A-kerk. Vanaf acht uur laten Van Vugt en haar collega’s zien hoe de EEG-machines werken. Vervolgens treden Van Vugt en een vriendin op, terwijl ze aan een EEG-machine verbonden zijn. Later die avond maken twee studenten muziek, terwijl ze ook aan de machines verbonden zijn.