Weinig duidelijkheid, veel zorgen
Studenten over de Brexit
De Britse keuze voor de Brexit maakte de toekomst van studenten en wetenschappers met een Britse en Nederlandse connectie onvoorspelbaar.
Lotte Hemmen verhuisde enkele maanden voor het referendum naar het VK. Hoewel ze nog niet weet wat een Brexit voor haar betekent, is ze van plan om in Groot-Brittannië te blijven.
Een van de mogelijke gevolgen van de Brexit is dat het voor Europese en Britse samenwerkingsverbanden op onderzoeksgebied lastiger wordt om financiering te krijgen.
Het EU-budget voor Horizon 2020, het belangrijkste Europese subsidieprogramma voor onderzoek en ontwikkeling, bedraagt 80 miljard euro.
Britse studenten in Nederland ervaren hier meer stabiliteit. Dat geldt vooral als ze verwachten af te studeren voordat de Brexit officieel van kracht wordt, of als ze aan onderzoek werken dat gefinancierd wordt door de Nederlandse overheid.
De laatste jaren studeren steeds meer Britse studenten aan de RUG. De Brexit lijkt daar vooralsnog geen effect op te hebben.
Leestijd: 6 minuten (1282 woorden)
Lotte Hemmen woonde al in de VK, maar zat in de UB in Groningen aan haar scriptie te werken toen de uitslag van het Brexit-referendum bekend werd. ‘Het was een bizarre vrijdag’, zegt ze. ‘Het was een beetje zoals Trumps overwinning in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Niemand had dit voor mogelijk gehouden.’
Hemmen verhuisde in februari 2016 naar het VK. Ze hoopte daar een nieuw thuis te vinden. Het Brexit-referendum in juni bracht haar wel aan het twijfelen. ‘Ik was bang en in de war. Ik had geen idee wat voor effect de Brexit zou hebben op mijn plannen. En ik dacht: wil ik wel wonen in een land dat zo zelfdestructief en egocentrisch is dat het al zijn problemen aan de EU wijt, en geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen daden?’
Traantje wegpinken
Het antwoord op die vraag bleef ‘ja’, ook al waren veel van haar vrienden en familieleden net zo bezorgd en nieuwsgierig. Haar vrienden in het VK reageerden anders: velen waren boos, sommigen spraken van een brave new world en anderen moesten op die vrijdag van het referendum ‘een traantje wegpinken’.
De Universiteit van Newcastle, waar ze het eerste semester van haar master volgde, probeerde de studenten gerust te stellen. ‘Ze stuurden mij een e-mail waarin ze zeiden dat hun kijk op de academische wereld niet zou veranderen door de uitslag’, zegt Hemmen. ‘Veel van de personeelsleden daar zijn Europees en dat willen ze graag zo houden, want het hoger onderwijs is iets wat naties overstijgt en verenigt. Ze vinden dat universiteiten samen moeten werken om deze open relaties en samenwerkingen in stand te houden.’
Dat geldt niet alleen voor het uitwisselen van kennis, maar ook voor de manier waarop onderzoek wordt gefinancierd. Op dit moment is de Europese Unie een belangrijke subsidiebron voor academische projecten, of die nu in Groot-Brittannië of elders worden uitgevoerd met medewerking van Britse onderzoekers. Het EU-budget voor het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 bedraagt bijvoorbeeld 80 miljard euro.
Geluk
Promovendi die promoveren vóór 2019, het jaar waarin de Brexit concreet wordt, zullen tot die tijd zeer waarschijnlijk gewoon financiering blijven ontvangen. Steven Forrest, een Britse promovendus die aan de RUG werkt, behoort tot die groep. In september 2014 begon hij aan zijn – door de universiteit gefinancierde – promotieonderzoek.
Erasmus+
Er zijn veel zorgen rond de Brexit. Niet alleen zorgen om Britse onderzoekers, maar ook om de toekomst van uitwisselingsprogramma’s als Erasmus+. Dat blijkt uit bewijsstukken die werden ingediend bij een Britse parlementaire enquête, die in september 2016 werd gestart door de Britse Onderwijscommissie.
Het Erasmus Student Network heeft zijn zorgen geuit over de risico’s van een Brexit voor de bewegingsvrijheid van Britse studenten. In totaal verstrekt Erasmus+ jaarlijks subsidie aan zestienduizend Britse universitaire studenten en 8500 studenten van beroepsopleidingen om in het buitenland te studeren of werken, en veel studenten profiteren van vrijwilligerservaring in het buitenland. Nog eens 2200 medewerkers in het Britse hoger onderwijs ontvangen financiering om te werken of trainingen te volgen buiten het VK.
Maar het mogelijke effect van de Brexit op de mobiliteit van studenten heeft zich nog niet vertaald in een daling van het aantal Nederlandse studenten dat naar Groot-Brittannië gaat. Volgens Dievertje Doornbusch van de Mobility and Scholarship Desk van de RUG is er sinds het Brexit-referendum geen duidelijk verschil te zien in het aantal uitwisselingsstudenten: in het collegejaar 2016-2017 zijn 96 Nederlandse studenten via het Erasmus+-programma op uitwisseling in het VK. In 2015-2016 ging het om 92 studenten en het jaar ervoor waren het er 104.
‘Ik heb geluk, want mijn contract loopt in september 2018 af. Ik maak me dus geen zorgen om het geld. De Brexit zal op zijn vroegst in maart 2019 zijn, dus mijn financiering hoeft er niet per se onder te lijden’, verklaart hij. Ook voelt hij zich getroost door het snelle antwoord van het RUG-bestuur op de uitslag van het Brexit-referendum. Daarin zei het bestuur dat de Brexit ‘geen directe consequenties zal hebben voor onze huidige Britse studenten’.
Forrests positie mag dan niet in het geding zijn, voor sommige andere Britse academici is het een heel ander verhaal. De onzekerheid rond subsidies brengt universiteiten op het Europese vasteland aan het twijfelen. Forrest heeft al voorbeelden gehoord van Britse academici die genoegen moesten nemen met een kleinere rol in bepaalde onderzoeken. Ook kent hij verhalen over pogingen om Britse wetenschappers uit te sluiten van toekomstige EU-subsidieverzoeken.
Bovendien kondigde de Heriot-Watt University in Schotland kort geleden aan dat er de komende twee jaar honderd banen komen te vervallen, mede omdat het lastiger is geworden om in aanmerking te komen voor subsidie van de EU.
‘Veel onzekerheid’
RUG-woordvoerder Gernant Deekens erkent dat het onzekere tijden zijn voor Britse studenten, ook in Groningen. Maar plannen maken is lastig, aldus de zegsman. ‘De RUG heeft nog geen plan voor Britse studenten’, zegt hij. ‘Daarvoor is de Brexit nu nog veel te prematuur. Sinds het referendum houden we echter wel contact met onze Britse studenten en proberen we ze zoveel mogelijk te helpen. Maar er heerst nog steeds veel onzekerheid.’
Mogelijk is die onzekerheid ook de oorzaak van een aanzienlijke toename van het aantal Britse studenten dat naar de RUG komt. Hoewel die stijging zich al jaren voordoet, steken de cijfers na het Brexit-referendum er met kop en schouders bovenuit. Volgens Noor van Schaik, hoofd Studenten Informatie en Administratie, stonden in september 2015 in totaal 251 Britse studenten ingeschreven bij de RUG: in september 2016 waren dat er 358.
Forrest vraagt zich af wat de gevolgen zijn voor zijn toekomst. Hij weet nog niet zo goed of hij na zijn afstuderen terug wil naar het VK of in de EU wil blijven. ‘Het VK ontvangt veel EU-subsidie voor universitair onderzoek, vergeleken met wat het zelf investeert.’ Het kan betekenen dat er binnen de EU straks veel meer mogelijkheden zijn dan in Groot-Brittannië, denkt hij.
Stabiliteit
Voor andere Britse promovendi geldt dat het doen van onderzoek in Nederland in elk geval een soort gevoel van stabiliteit biedt. ‘Werken aan externe projecten kan leiden tot problemen met de financiering of afwijzingen van projecten, maar veel onderzoekers werken aan interne projecten, gefinancierd door de Nederlandse overheid’, aldus Meg Perry-Duxbury, een voormalig RUG-studente die nu jaagt op een promotieplek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Maar niemand weet nog wat er gaat gebeuren’, voegt ze eraan toe.
Ondertussen wacht ook Hemmen in Groot-Brittannië af wat de toekomst brengt. ‘Ik wilde niet dat de Brexit mijn plannen zou beïnvloeden en het zal nog lang duren tot de effecten zichtbaar worden. Ik zie het wel als het zover is’, zegt ze. Toch maakt Hemmen zich zorgen, want het lijkt wel of zich dagelijks nieuwe verhalen aandienen over EU-burgers die moeten bewijzen dat ze al in het VK verbleven voordat het referendum plaatsvond. Ook zij verhuisde vóór het referendum naar Groot-Brittannië, met de bedoeling om er zo lang te blijven als ze wilde. Nu wacht ze af. ‘We zullen zien hoe lang ik hier mag wonen’, zegt ze.