Wetenschap

Wat richten weekmakers aan in je lijf?

Plastic in je eten

Kinderen komen sneller in de puberteit als hun moeders zijn blootgesteld aan pcb’s. Zorgwekkend, vindt Sietske Berghuis van medische wetenschappen. Want er is bijna geen vrouw die deze chemische stoffen niet in haar systeem heeft zitten.
Door Christien Boomsma / Foto Teresa Morris

Nee. Ze zal niet zomaar meer een plastic flesje kopen voor haar kleine kinderen. Toch beter glas.

Zo’n plastic flesje zet je immers in de magnetron om het te verwarmen. En als het plastic warm wordt, laten weekmakers die erin verwerkt zitten gemakkelijker los. Die kunnen dan in de melk komen en daarmee in het lichaam van je kind. Wie weet wat ze daar doen? ‘Ik ben wel voorzichtiger geworden’, zegt Sietske Berghuis. ‘Je weet gewoon niet hoe dergelijke stoffen werken in het lichaam.’

De kans dat ze invloed hebben op je hormoonsysteem, op zich ontwikkelende hersenen of op de motoriek is namelijk niet denkbeeldig. En het stopt niet bij jouw kind. Het kan maar zo zijn dat je dochter ze doorgeeft aan háár kind. Dat wil je niet.

Berghuis weet dat, want ze deed de afgelopen jaren onderzoek naar de invloed van pcb’s op de neurologische en hormonale ontwikkeling van kleine kinderen en pubers. En hoewel deze stoffen al sinds 1985 verboden zijn en de moeders die ze onderzocht pas rond 2000 zwanger werden, de pubers van nú ondervinden er nog steeds de gevolgen van. Dat is verontrustend.

Lager IQ

‘Voor 1985 werden ze massaal gebruikt’, vertelt Berghuis. ‘Ze zaten als weekmakers in plastic, werden toegepast in koelvloeistoffen, in isolatiemateriaal, als brandvertragers en zelfs in inkt. Maar het probleem is: deze stoffen zijn zo robuust, dat ze niet gemakkelijk worden afgebroken.’

Pcb’s worden opgeslagen in dierlijk vet en belanden zo in de voedselketen. Mensen eten dat dierlijke vet immers – via vlees, vis, melk. Onderzoek aan serum van twee groepen vrouwen uit het noorden van Nederland die zwanger werden rond 2000, laat zien dat dezen ze nog altijd bij zich dragen. En ze gaven ze door aan hun kinderen ook, eerst via de placenta, later via de moedermelk.

We zien dat kinderen steeds vroeger in de puberteit komen

Dat hoge concentraties pcb schadelijk zijn, was allang bekend. Door een lek in een koelsysteem in Japan in 1968 werden bijvoorbeeld grote hoeveelheden rijstolie vervuild. Dat leidde tot kinderen met een fors lager IQ, een lager geboortegewicht, oedeem en leverschade, om maar een paar dingen te noemen.

Maar Berghuis wilde weten hoe het zat met kleine beetjes; een ‘achtergrondblootstelling’ zoals zij het noemt. ‘We zien bijvoorbeeld al een aantal jaren dat kinderen steeds vroeger in de puberteit komen’, vertelt ze. ‘En we weten ook dat pcb’s hormonale effecten kunnen hebben. Pcb’s zouden een verklaring kunnen zijn. Zelfs na al die tijd.’

Ouderwetse VHS

Berghuis begon met het bestuderen van korte filmpjes van drie maanden oude baby’s, waarvan de moeders rond 2000 hadden meegedaan aan het onderzoek. Tientallen ouderwetse VHS-banden ploegde ze door, terwijl ze turfde hoe de kinderen bewogen. ‘Als het goed is dan zie je vooral fidgety movements’, zegt ze. ‘Ze schoppen met hun voetjes, zwaaien met hun armpjes. Je kijkt hoe vloeiend een kind beweegt.’

Maar hoe vloeiend een kind bewoog, hing duidelijk samen met de hoeveelheid pcb in het serum van de moeders. De motorische ontwikkeling was weliswaar nog altijd ‘normaal’, maar als de blootstelling hoog was geweest, scoorden de kinderen duidelijk lager op hun motoriek.

Ook de neurologische ontwikkeling van de baby’s bleek beïnvloed door de chemische stoffen. Maar hier was het verband gek genoeg positief. De kinderen hadden betere reflexen en konden bijvoorbeeld beter een voorwerp volgen met hun ogen.

Baard in de keel

Toch is dat geen reden om de vlag uit te hangen, zegt ze. Want een betere neurologische ontwikkeling is niet per se positief. ‘Het menselijk lichaam reageert. Misschien gaat het wel overcompenseren en dat wil beslist niet zeggen dat dat goed is.’

Meisjes ontwikkelden jonger schaamhaar en borsten. Jongens kregen grotere teelballen en de baard in de keel

De uitkomsten waren reden genoeg om de moeders en hun kinderen nogmaals te benaderen voor vervolgonderzoek. Want de baby’s van 2000 waren inmiddels gaan puberen en Berghuis wilde weten of de gevolgen voortduurden. Weer vond ze duidelijke effecten, al leek de motorische ontwikkeling bijgetrokken. Nu bleek dat zowel jongens als meisjes vroeger in de puberteit komen onder invloed van pcb’s. Meisjes ontwikkelden jonger schaamhaar en borsten. Jongens kregen grotere teelballen en de baard in de keel.

Erg? Dat zou best kunnen, denkt Berghuis. Want een vroegere puberteit geeft een verhoogde kans op borstkanker of teelbalkanker. En het is sowieso geen goed idee om stoffen in het milieu te hebben die zo overduidelijk invloed hebben op onze hormoonontwikkeling.

Het is allemaal reden genoeg om voorzichtig te zijn, vindt ze. Want hoewel pcb’s meer dan dertig jaar geleden verboden werden, zijn de effecten dus nog altijd duidelijk meetbaar. En er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit niet nog eens zou gebeuren.

Alerter

‘De chemische industrie heeft vervangers geproduceerd’, vertelt ze. Denk aan BPA, voluit Bisfenol A – een nieuwe weekmaker. Ook deze stof is alomtegenwoordig in plastic, bouwmaterialen, verpakkingsmateriaal en in blikjes. Ook hiervan is bekend dat het schadelijk is voor de vruchtbaarheid en het hormoonsysteem beïnvloedt. En hoewel er regels zijn over gebruik in voedselverpakkingen en het niet in babyflesjes gebruikt mag worden, geeft dat dus geen enkele garantie voor de toekomst.

‘Dit onderzoek heeft me veel alerter gemaakt’, zegt Berghuis. ‘Ik ben me veel bewuster van de risico’s. Er is zelfs sprake van dat ze doorgegeven kunnen worden aan de derde generatie, omdat een baby al eicellen in zich draagt.’

Een pleidooi dus voor beter onderzoek, voor voorzichtigheid. En voor glas, boven plastic.

Engels

Abonneer
Laat het weten als er

De spelregels voor reageren: blijf on topic, geen herhalingen, geen URLs, geen haatspraak en beledigingen. / The rules for commenting: stay on topic, don't repeat yourself, no URLs, no hate speech or insults.

guest

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties