Toegang tot een andere wereld

Met een paar headsets en wat apparatuur langs de wand staat, lijkt Het Virtual Reality (VR) Lab in het Centrum voor Informatie Technologie op het eerste gezicht een gewoon universiteitslokaal. Maar kijk je door een VR-headset, dan ziet het er compleet anders uit.

Gert-Jan Verheij, onderwijstechnoloog in het VR Lab, houdt een kaart omhoog waarop een onduidelijke 2D-tekening te zien is. Het lijkt niets bijzonders. Maar zodra je de headset opzet, zweeft er plotseling een bot voor je. Dat is nou virtual reality.

‘Als archeoloog moet je een vondst altijd classificeren’, legt Verheij uit. ‘Vroeger zou je naar de Groningse referentiecollectie gaan om het bot te identificeren, maar met deze database kun je gewoon een identiek bot opzoeken.’

In mei werd het nieuwe lab officieel geopend. Aan de bestaande technologie van het vijftien jaar oude Reality Centrum is nu nieuwe, innovatieve apparatuur toegevoegd. Het lab heeft de Occulus Rift – een 360-graden camera – en de Samsung Gear VR, waar Verheij de botten mee toont, in gebruik genomen.

Oefenen tegen de zenuwen

Hoewel het technische apparatuur is, kunnen verschillende faculteiten er gebuik van maken, zegt André Rosendaal, projectleider ICT in Onderwijs bij letteren. ‘In het lab experimenteren we met onderwijs en innovatie’, zegt hij.

Rosendaal hielp bij het maken van een 3D-model van een negentiende-eeuwse camera, een pilot. ‘Er zijn nog maar maar twintig van dit soort camera’s in heel Europa. Het is onmogelijk om aan een echte te komen.’

Ook de rechtenfaculteit heeft een virtual realityproject opgezet. Voor de eindbeoordeling van hun bachelor kunnen rechtenstudenten hun zaak bepleiten in een virtuele rechtbank. ‘Zo kunnen ze alvast oefenen in deze omgeving en daardoor worden ze minder nerveus’, legt Rosendaal uit.

Studenten kunsten, cultuur en media kunnen de VR zélf gebruiken, maar ook de technologie en de audiovisuele effecten ervan onderzoeken, zegt hij.

Het onmogelijke is mogelijk

Verheij tovert nog een ander apparaat tevoorschijn. Het is een scherm met vage tekeningen die niet echt ergens op lijken. Maar kijk je door de VR-bril, dan zweven er alweer levensechte botten in de lucht.

Deze toepassing is bedoeld voor geneeskundestudenten; op het scherm verschijnt de opdracht om de botten in het onderbeen te identificeren, en daarna om de knie in de kom te plaatsen. Dat is een stuk lastiger dan het lijkt.

‘Ook kun je dierenbotten in de software scannen, dus het is ook geschikt voor diergeneeskunde’, zegt Verheij. ‘Dat is precies het idee van het lab: een toepassing die gebruikt wordt door verschillende faculteiten.’

Geneeskundestudenten kunnen zelfs op verschillende manieren leren snijden in een menselijk lichaam; allemaal virtueel. ‘Deze apparatuur maakt onmogelijke dingen mogelijk’, zegt Rosendaal, terwijl hij demonstreert hoe het programma moeiteloos een piepkleine molecuul opblaast tot de grootte van een mens.

Interactie

Op dit moment hebben drie faculteiten zich aangemeld voor gebruik van het lab – ruimtelijke wetenschappen, letteren en de medische faculteit – maar Verheij hoopt dat er meer volgen. ‘Volgende week neemt de Faculteit voor Gedrags- en Maatschappijwetenschappen de lerarenopleiding mee, om te kijken hoe we docenten kunnen leren VR toe te passen bij het lesgeven’, zegt Verheij.

Iedere faculteit kan de technologie inzetten voor het oefenen van presentaties, zelfs met een virtueel, interactief publiek. Studenten en docenten kunnen bij het VR Lab terecht voor open of besloten workshops.

De studievereniging van biologie komt binnenkort. Verheij hoopt dat studenten zelf met ideeën voor toepassingen komen, zodra ze met de apparatuur kunnen werken. ‘Ze kunnen langskomen en dan naar hun begeleiders gaan en zeggen: “We hebben een goed idee!”.’

De VR Hub die het VR Lab beheert, gaat ook workshops faciliteren waarbij je leert hoe je zelf eenvoudige toepassingen kunt maken.

De kaart veranderen

De Virtual Reality apparatuur staat over de hele Zernike Campus verspreid. Op weg naar een andere, recente innovatie laat Verheij het theater zien waar vijftien jaar geleden het Reality Center omheen gebouwd werd. Met het grote, ronde scherm voorin kunnen 3D-beelden worden geprojecteerd. Nu wordt het theater gebruikt voor de presentatie van nieuweprojecten, zoals Mercator City.

Mercator City is een interactieve 3D-kaart van de Zernike Campus, die je op allerlei manieren kunt gebruiken. Studenten van ruimtelijke wetenschappen leren hoe de technologie werkt, zodat ze daarmee hun eigen campus kunnen ontwerpen.

‘Je kunt de hele omgeving veranderen’, zegt Gerd Weitkamp, assistent professor bij ruimtelijke wetenschappen. Zijn eigen headset is verbonden met een scherm dat iedereen kan zien. ‘Je zegt bijvoorbeeld: “Ik wil dit weg hebben, ik wil er andere gebouwen bij zetten, ik wil de bomen veranderen”.’ In één beweging maakt hij een boom naast het gebouw van ruimtelijke wetenschappen, drie keer zo groot.

Studenten kunnen zo wegen, stoepen en fietspaden aanleggen. ‘Het belangrijkst is dat ze hun eigen 2D-ontwerp als basis kunnen uploaden en daar 3D-modellen bovenop kunnen zetten’, legt hij uit. Studenten zien door de VR hoe hun ontwerp er in het echt uit zou zien.

De studenten inspecteren elkaars ontwerp en delen opbouwende kritiek met het programma. ‘Ze leren heel snel’, lacht Weitkamp. De studenten exporteren hun ontwerp naar software die analyseert of ze de campus daadwerkelijk toegankelijker hebben gemaakt. ‘Je kunt dit ook naar een 2D-kaart exporteren en er allerlei analyses op loslaten’, voegt Weitkamp toe.

Nog maar het begin

De Mercator City ontwerpen zijn nog maar het begin. ‘Al deze modellen samen worden een soort bibliotheek. We willen dat andere faculteiten ze ook kunnen gebruiken’, zegt Weitkamp.

In de toekomst kunnen studenten de VR-apparatuur zelfs voor hun afstudeeronderzoek gebruiken. Maar eerst, zegt Verheij, moeten docenten en studenten van verschillende faculteiten erbij betrokken raken.

‘In ieder curriculum gebeurt er wel iets, maar het gaat heel langzaam’, zegt hij. Hij stimuleert klassen, studieverenigingen, docenten en onderzoekers om het lab te bezoeken. Het begint met de onderzoekers. Zodra zij met ideeën komen, kunnen wij ze verder helpen.’

Buiten ziet de Zernike Campus er nog precies hetzelfde uit.

Geen reuzebomen, geen nieuwe wegen, geen nieuwe gebouwen. Maar op de een of andere manier kun je het je gemakkelijk voorstellen. De grens tussen de fysieke en de virtuele realiteit is vervaagd.

Engels