Promovendus Bas Tadema is slechtziend

Een groep pre-masterstudenten staat ongeduldig te wachten voor een lokaal, wachtend op hun college staatsrecht. Terwijl ze zich verdringen om binnen te komen, botst een van hen tegen een lange, tengere man op. De student werpt een geïrriteerde blik naar hem, maar biedt gauw zijn verontschuldigingen aan wanneer hij diens witte stok ziet.

Bas Tadema (27), promovendus staatsrecht en bestuursrecht, is onderweg naar het eerste college dat hij dit academisch jaar geeft.Hij is slechtziend en kan alleen grote vormen ontwaren. Hij heeft het door als er mensen dichtbij hem staan, maar hij kan hun gezichten niet zien. Door een menigte lopen is voor hem alsof hij uit een mistig doolhof probeert te ontsnappen.

Maar Bas weet waar hij naartoe gaat. Met zijn blindenstok in de ene hand loopt hij op de tast naar zijn doel: via de muur van de gang richting de deur en het lokaal in. Wanneer hij naar binnen loopt, verwerken zijn zintuigen alle informatie die hij nodig heeft. Hij hoort het gezoem van stemmen: de zaal is vol. Hij tikt met zijn stok een paar kanten op: het bureau en het schoolbord zijn dáár.

Het ijs breken

Aanvankelijk lijken de studenten de ongewone acties van hun docent niet door te hebben. Pas wanneer Bas zijn koptelefoon in zijn laptop plugt zien ze dat er iets vreemds aan de hand is. Waarom zou een docent vlak voor college naar muziek gaan luisteren?

Studenten vragen tijdens college bijna nooit naar mijn handicap

Maar dat is niet wat Bas aan het doen is. Omdat hij niet kan zien wat er op het scherm van zijn laptop staat, lees het apparaat dat aan hem voor. Zo hoort hij alles wat hij moet weten over de les. Wanneer hij rechtop gaat staan, valt de ruimte stil. ‘Hallo, ik ben Bas’, stelt hij zichzelf voor. ‘Dit college zal een beetje anders dan anders zijn. Het heeft geen zin om je vinger op te steken. Dat zie ik niet, dus dan krijg je alleen maar een lamme hand’, glimlacht hij.

Bas begint zijn lessen graag met een beetje humor, ‘om het ijs te breken’. Studenten voelen zich aanvankelijk soms ongemakkelijk als ze zien dat hij een handicap heeft. Zelfs als hij er grapjes over maakt, durven ze er nog steeds niet rechtstreeks naar te vragen. ‘Ze vragen me er bijna nooit naar tijdens college. Maar soms, als ze na de les blijven hangen of me in mijn kantoor komen opzoeken, zijn ze toch nieuwsgierig en willen ze er meer over weten.’

Hardop praten

Tijdens de les is er één belangrijke regel: als je iets wilt zeggen, zeg het hardop. Dat betekent niet dat alles maar kan. Bas heeft het snel door als studenten misbruik maken van de situatie door onderling te fluisteren of met hun telefoon te spelen. Het is niet dat hij beter kan horen dan andere mensen – een veelgehoorde mythe over slechtzienden. Hij let gewoon beter op zijn andere zintuigen en zijn omgeving. ‘Maar dat gebeurt niet heel vaak hoor. Dit zijn volwassen studenten. En ik kan ook streng zijn als het nodig is’, zegt hij.

Zijn interactieve manier van lesgeven lijkt aan te slaan bij zijn jonge toehoorders. ‘Hij was erg opmerkzaam en begreep ons goed. Zijn handicap was helemaal niet van invloed op de les’, zegt student Zahra na afloop. ‘Ik dacht dat het een beetje raar zou zijn dat we de hele tijd moesten praten, maar het was uiteindelijk een heel aangenaam en interessant huur.’

Bas werd gediagnosticeerd toen hij drie was, maar hij heeft zijn handicap nooit in de weg laten staan van wat hij wil doen. Naast zijn promotietraject is hij ook secretaris van een museum over openbaar vervoer in Friesland. Hij gaat skiën in de Alpen. Hij voerde bananen aan orang oetans in de jungle van Sumatra. Hij reisde met vrienden door de VS. ‘Reizen draait niet alleen om bezienswaardigheden bekijken. Ik ervaar de sfeer, ik hoor de geluiden, ik ontmoet de mensen. Ik kan de Eiffeltoren dan wel niet zien, maar als ik hem beklim, voel ik wel de koude wind zo hoog in de lucht.’

Praktische problemen

Vraag hem naar zijn fascinatie voor het recht en hij straalt. ‘Als je niet kunt zien is taal alles wat je hebt. Het recht draait om woorden en de verhoudingen tussen mensen. Het is een goede match.’ Makkelijk is het niet altijd: hij kan alleen met digitale documenten werken en een boek inscannen duurt soms wel tien weken.

I maak mijn eigen braillestickers om mijn route door het gebouw aan te geven

Bas reist vanuit Groninger per trein naar Zwolle, waar hij woont. Hij onthoudt de volgorde van de treinstellen, zodat hij niet per ongeluk in de eerste klasse gaat zitten. Wanneer hij aankomt bij het Harmoniegebouw, neemt hij de trap naar zijn kantoor – voorzien van brailleprinter en -keyboard – op de eerste verdieping. De liften hebben geen markeringen in braille en er zijn ook geen geleidetegels buiten het gebouw. Maar Bas heeft er wat op gevonden. ‘Het Harmoniegebouw is gewoon te groot. Ik maak mijn eigen braillestickers om mijn route door het gebouw aan te geven.’

Dit soort praktische obstakels ontgaat de universiteit, denkt Bas, maar het is van groot belang om ze aan te pakken. ‘Er zijn meer blinden en slechtzienden op de RUG. Ik had zelfs zo’n student in mijn allereerste college hier.’

Collega’s en studenten proberen hem vaak te helpen. Daar is hij dankbaar voor en hij weet dat mensen het goed bedoelen, maar soms doen ze meer kwaad dan goed. ‘Op het treinstation greep iemand me een keer en vroeg waar ik naartoe wilde. Diegene bracht me toen vervolgens naar het verkeerde perron, waardoor ik m’n trein miste’, vertelt Bas. Communicatie is, zoals zo vaak, doorslaggevend. ‘Vraag het gewoon eerst en help pas daarna, als het nodig is.’

Annewil Schippers droeg bij aan dit artikel.

Engels