Heel groot in het piepklein

Feringa gelauwerd

Eerste slide: Voorpagina met Chapeau en kop

Heel groot in het piepklein

Feringa gelauwerd

Tweede slide: intro en auteurs en tekst
De Martinikerk in passend rood licht, afgeladen vol. En met Ben Feringa als stralend middelpunt van de Nobel Prize Lecture.
Door Rob Siebelink / Foto’s Corné Sparidaens / Artist impressions  Paul de Vreede

Ede Staal klonk uit het orgel, aan de piano (met mondharmonica) zong Daniël Lohues het fraaie en ingetogen ‘Angst is mar veur eben, spiet is veur altied’.

Spijt heeft het stralende middelpunt in de Martinikerk, Nobelprijswinnaar Ben Feringa, natuurlijk niet. Angst of zenuwen, bijvoorbeeld voor de officiële uitreiking van de Nobelprijs over anderhalve week in Stockholm, evenmin, zo ontboezemende hij.

Hoe kan het ook? Hij heeft nogal wat meegemaakt sinds twee maanden geleden zijn naam bekend werd gemaakt door het Nobelcomité, zei Feringa op het podium. ‘Hoe kan ik nou nerveus zijn?’ Maar nog steeds keek hij in de door rode lampen gekleurde Martinikerk verwonderd om zich heen toen voor de zoveelste keer het applaus voor hem minutenlang aanhield. Met zo’n blik van: ‘Doen ze dat voor mij?’

Een mooi molecuul

En nog meer emotie was op zijn gezicht te lezen toen zijn onderzoeksgroep (‘een fantastisch team van getalenteerde studenten en onderzoekers’) door burgemeester Peter den Oudsten op het podium werd geroepen en de Erepenning van de gemeente Groningen in ontvangst mocht nemen.

Even daarvoor was Feringa, begeleid door rector-magnificus Elmer Sterken, vanaf het Academiegebouw naar de Martinikerk gelopen, met ruim tweehonderd hoogleraren van de RUG in zijn kielzog.

Nooit eerder, ook niet bij de opening van het academisch jaar of bij de viering van het 400-jarig bestaan van de universiteit, was het cortège zo groot.

En opnieuw legde Feringa uit wat dat nou is, zijn nanomotor die hem wereldberoemd heeft gemaakt. En hoe je hem ’s nachts wakker mag maken met een ‘mooie molecuul’.

Een mooie molecuul? ‘Ja, een molecuul kan zo mooi zijn. In zijn vorm, in zijn symmetrie, in zijn asymmetrie, in zijn kleuren.’’

Derde slide: 8 Foto’s, hoofdfoto

Rector-magnificus Elmer Sterken houdt de tijd in de gaten, Ben Feringa vindt alles wel goed.

Foto 2

Zo’n stoet zie je als international niet elke dag langskomen. Tijd voor een selfie.

Foto 3

De cortège passeert de Grote Markt, op weg naar de Martinikerk.

Foto 4

Hoe werkt dat nu, zo’n nano-auto? Feringa legt het nog eens geduldig uit.

Foto 5

Feringa is Ereburger, zijn team krijgt de Erepenning van de gemeente Groningen.

Foto 6

Ruim tweehonderd hoogleraren van de RUG verzamelen zich in de Martinikerk.

Foto 7

Een collegiale chat onder het gewelf van de Martinikerk.

Foto 8

Een borrel, een hapje, felicitaties en vooral heel veel handen schudden.

4e slide: tekst bij nanomachines

Feringa’s Fantastic Voyage

Ben Feringa is als een kleine jongen met een heel grote doos Lego; niet met plastic steentjes, maar met moleculen. ‘Ik ben een moleculenbouwer, ik probeer slimme moleculen te maken. Dat geeft zo’n enorme kick: je eigen molecuul, je eigen wereld bouwen.’

Dat is, al het klinkt voor een buitenstaander onwaarschijnlijk, voor Feringa en zijn team ‘niet eens zo moeilijk’. De uitdaging is vooral: ‘Het gaat erom dat je het kunt besturen, dat je controle hebt over wat er gebeurt.’

Feringa presenteerde in 1999 de eerste moleculaire motor, de nanomotor, later een moleculaire wagen met vierwielaandrijving en een nanomolenpark. Het onderzoek naar die motor, een molecuul waarvan een deel onder invloed van licht en warmte een volledige rotatie kon maken, wordt wereldwijd als baanbrekend beschouwd.

Een van de mogelijke toepassingen van de nanomotor is een piepklein onderzeeërtje dat door de bloedvaten van het menselijk lichaam reist om heel gericht geneesmiddelen af te leveren, al in 1966 verbeeld in de sciencefictionfilm A Fantastic Voyage van regisseur Richard Fleischer.

Het is ook anno 2016 nog toekomstmuziek, geeft Feringa toe. Hij verwacht dat het nog wel vijftig jaar kan duren voordat een concrete toepassing mogelijk is. Maar hij is hoopvol. Want de basis voor de iPhone, niet meer weg te denken uit het dagelijks bestaan, is ook vijftig jaar geleden gelegd.

Op de illustraties hieronder nog eens in woord en vooral beeld het onderzoek van Feringa.

Vijfde slide: 5 foto’s, hoofdfoto

Feringa slaagde erin om een molecuul te laten roteren onder invloed van licht en warmte.

Foto 2

Aanvankelijk was die rotatie heel langzaam, maar inmiddels gaat dat razendsnel.

Foto 3

Feringa bouwt moleculen. Met een ´mooi molecuul´ mag je hem altijd wakker maken, zegt hij.

Foto 4

Een molecuul bouwen is zo moeilijk niet, stelt Feringa. De kunst is: Kun je zo´n molecuul besturen?

Foto 5

En dat kan, ontdekte Feringa. Zo ontstond zijn nano-auto, een piepklein karretje dat naar links gaat als het naar links moet en naar rechts als het naar rechts moet.

Engels