Studenten pakken stigma menstruatie aan
Een bloedserieus probleem
Door Anna Koslerova
By Anna Koslerova
1 Het taboe
Het is alweer dertien jaar geleden, maar Lea kan het zich herinneren als de dag van gisteren. Ze ging wildkamperen met haar vader in het jaar dat ze voor het eerst ongesteld was geworden. ‘Op de tweede dag kreeg ik kramp en begon ik te bloeden. Ik schaamde me enorm en durfde mijn vader niet te vertellen dat ik tampons nodig had, dus ging ik maar het bos in om blaadjes en gras in m’n ondergoed te stoppen.’
Helaas werkte de noodoplossing niet. Lea, die nu godsdienstwetenschappen studeert aan de RUG, lekte door. Omdat ze niet wilde dat haar vader erachter kwam, gooide ze haar kleren weg. Aan het eind van de vakantie had ze bijna niets meer om te dragen. ‘M’n vader was boos op me; hij dacht dat ik al m’n kleren was kwijtgeraakt’, zegt ze. ‘Ik was de hele vakantie obsessief bezig met verbergen dat ik menstrueerde.’
Ik was de hele vakantie obsessief bezig met verbergen dat ik menstrueerde
Lea is een pseudoniem; zelfs nu wil ze alleen anoniem haar verhaal doen.
Sophia Löwe, die ook godsdienstwetenschappen studeert, heeft haar eigen horrorverhaal. Ze herinnert zich dat ze een praatje moest houden voor een groep tieners in een wijkcentrum toen ze negentien was. ‘Onderweg werd ik ongesteld. Ik had een witte broek aan en het bloed kwam er dwars doorheen.’
Ze weet nog hoe bang ze was dat haar toehoorders het zouden zien en haar belachelijk zouden maken. ‘Ik dacht dat ik af zou gaan als mensen het wisten, of dat ik geen overwicht meer zou hebben.’
2 De cijfers
Bijna iedere vrouw heeft wel zo’n verhaal. Want hoewel vrouwen in maandverbandreclames zorgeloos ronddansen in hun witte broek, ziet de werkelijkheid er anders uit. Een enquête onder RUG-studenten wijst uit dat veel vrouwen zich nog altijd schamen voor hun menstruatie.
UKrant vroeg 103 vrouwelijke studenten naar hun ervaringen met ongesteldheid. 66 procent gaf aan zich te schamen, hoewel de meerderheid er geen probleem mee had haar menstruatie met andere vrouwen te bespreken. Maar de meesten zeiden ook dat het niet acceptabel was om het met mannelijke vrienden te bespreken.
‘Soms ben je aan het zoenen met iemand die je nog niet zo goed kent, en je denkt dat het waarschijnlijk op seks uitdraait. En dan realiseer je je opeens dat je ongesteld bent’, zei een van de respondenten. ‘Dat is dan wel even ongemakkelijk. De meeste mannen vinden het geen probleem, maar dat weet je van tevoren natuurlijk niet.’
3De kunstenaar
Sophia, die behalve student ook kunstenaar is, liet zich inspireren door haar eigen schaamte van vroeger. Ze richtte een ruimte in bij SIGN, een projectruimte voor experimentele kunst in Groningen. ‘Als het met de baarmoeder te maken heeft, wordt het direct als een vrouwelijk probleem gezien’, zegt ze. Ze maakte een installatie waarin ze de baarmoeder voorstelt als de gemeenschappelijke plek waar we allemaal vandaan komen.
Het is een kleine, knusse ruimte van drie bij vijf meter, gevuld met kleurrijke dekens en kussens. ‘Ik wilde dat bezoekers zich thuis voelden’, legt ze uit, ‘zodat ze zich comfortabel tot mijn menstruaties en eisprongen kunnen verhouden.’
Ik wilde dat bezoekers zich thuis voelden
De boodschap die Sophie wil meegeven is dat menstruatie kan leiden tot nieuw leven en dat het dus iedereen moet verbinden en niet alleen maar vrouwen buiten moet sluiten. Ze wilde het stigma bespreekbaar maken met een nieuwe benadering waarbij ze de negatieve stereotypen zoals walging en boosheid vermijdt.
Menstruatie wordt al snel als vies en pijnlijk gezien, maar Sophia wijst juist op de verzorgende en veilige omgeving van de baarmoeder. ‘Ik wilde het speels houden, zodat bezoekers op een liefdevolle en grappige manier met het onderwerp in aanraking kwamen.’
4De pragmaticus
Maar het stigma rond ongesteldheid is niet het enige probleem. Er is ook een geldkwestie. 12 procent van de studenten die UKrant ondervroeg gaf aan dat het wel eens voorkwam dat ze geen sanitaire producten konden betalen. 16 procent moest wel eens een vriendin om hulp vragen.
Een recente studie van Plan International Nederland naar menstruatie-armoede kwam met gelijksoortige cijfers: van de Nederlandse meisjes tussen de 12 en 25 jaar oud heeft 9 procent soms geen geld voor sanitaire producten.
Student international relations Deniz Selcuk probeert studenten die die hiermee te maken hebben te helpen. Wellicht heb je ze wel zien liggen in de vrouwentoiletten, de groene mandjes met maandverband en een briefje: ‘Fellow Sisters. Let’s start a #padinitiative. Get one when you need & don’t forget to return the favour and put one back later!! XOXO.’
In Turkije, waar Deniz vandaan komt, hebben veel vrouwen geen toegang tot sanitaire producten of wasfaciliteiten, zegt ze. Het helpt ook niet dat in Turkije 18 procent btw geheven wordt op tampons en maandverband. ‘Maar op condooms zit slechts 8 procent.’
Je voelt je veiliger als je weet dat je altijd een maandverbandje kunt pakken
Hoewel Deniz zelf altijd genoeg geld heeft gehad voor sanitaire producten, wilde ze iets doen voor anderen. ‘Ik heb geluk dat ik maandverband kan kopen, maar duizenden andere vrouwen hebben dat niet en dat beïnvloedt hun dagelijkse leven’, zegt ze. Als vrouwen zich geen maandverband of tampons kunnen veroorloven, blijven ze vaak thuis als ze ongesteld zijn.
Deniz had als doel om het bewustzijn rond menstruatie-armoede te vergroten en tegelijk praktische hulp te bieden aan vrouwen die onverwacht ongesteld worden. ‘Ik dacht dat dit initiatief een uitkomst zou zijn als je menstruatie begint en je geen maandverband bij je hebt. Je voelt je veiliger als je weet dat je altijd een verbandje kunt pakken. Dan hoef je niet na te denken waar je eentje vandaan moet halen als je al aan het vloeien bent.’