Elmer Spaargaren / Foto Reyer Boxem

Het perfecte moment, de perfecte plaats en daardoor de perfecte foto; het is waar elke fotograaf van droomt. Elmer Spaargaren was veertig jaar lang de onofficiële huisfotograaf van de RUG. En gedurende een deel van die vier decennia was hij hofleverancier van de Universiteitskrant.

De duizenden foto’s die Spaargaren in al die tijd maakte, geven een verrassend beeld van de ontwikkeling die Groningen als studentenstad heeft doorgemaakt. Op zwart-witfoto’s zie je gebouwen die de 21e eeuw nooit gehaald hebben. Een prent uit de jaren zeventig toont protesterende studenten met kapsels die de tand des tijds niet hebben doorstaan. En dan is er de foto van een stralende Ben Feringa, gemaakt tijdens zijn Nobel Prize Lecture vorig jaar in de Martinikerk.

Spaargaren verzamelde zijn mooiste werk in een fotoboek: Stad & Universiteit. Academiestad Groningen in beeld. Dat boek is op zijn beurt het uitgangspunt voor een expositie in GRID Grafisch Museum. Speciaal voor de UK maakte Spaargaren een kleine selectie uit al die foto’s en voorzag ze van een persoonlijke noot.

Het is 1978, hartje zomer. Een lange stoet van studenten en leden van politieke jongerenorganisaties begeeft zich vanaf het Akerkhof richting de Munnekeholm, in een demonstratie tegen het Apartheidsbewind in Zuid-Afrika. Een van de spandoekteksten leest ‘Solidair met bevolking Soweto’, verwijzend naar de townships ten zuidwesten van Johannesburg, waar sinds 1976 bloedige opstanden woedden.

‘De kracht van deze foto is dat het tijdsbeeld zo goed wordt neergezet’, vertelt Spaargaren. ‘Het gaat echt over iets wat speelde in die tijd. Anti-apartheid leefde wereldwijd, en zelfs in Groningen waren er brede bewegingen van solidariteit die in opstand kwamen tegen de rassensegregatie in Zuid-Afrika en het huidige Namibië.’

In 1982 beklimt toenmalig onderwijsminister Jan Terlouw (midden) de trappen van het Academiegebouw. Achter zijn dienstauto tekent zich een totaal ander uitzicht af dan je wellicht gewend bent: waar tegenwoordig het gebouw van de Universiteitsbibliotheek (UB) staat, zie je hier nog de puinhopen van de voormalige Sint-Martinuskerk. De kerk stond er al sinds 1895, maar moest het veld ruimen voor de nieuwe bieb. Het gebouw rechts op de foto – waar destijds nog een postzegelhandel gevestigd was – hoefde dat niet: in dat pand op de hoek met de Oude Kijk in ’t Jatstraat is tegenwoordig de Universiteitswinkel te vinden.

Het tafereel herinnert Spaargaren aan de discussie die in die jaren gevoerd werd over de nieuwe UB – een discussie waar hij zelf actief aan meedeed. ‘Van 1977 tot 1978 zat ik in de universiteitsraad, in de fractie van de Groninger Studentenbond’, aldus Spaargaren. ‘In dat jaar moest de beslissing vallen waar de nieuwe UB zou moeten komen te staan. Het was een buitengewoon verhit debat. Toen de slopers kort daarna begonnen met hun werk, had ik het er toch moeilijk mee.’

Groningens Ontzet, Grote Markt, begin jaren negentig. Toenmalig burgemeester Jos Staatsen inspecteert de manschappen van de Studentenweerbaarheid van Vindicat. Deze gelegenheidsgevechtseenheid in het leger stamt uit 1665. Groningen werd toen bedreigd door de Münsterse bisschop Bernhard von Galen, beter bekend als Bommen Berend. Onder de noemer Vrijwillige Flankeurs hielpen studenten toen de stad te beschermen tegen de Duitse bisschop die grote schade aanrichtte met zijn artillerie.

Waarom de student rechts op de foto een korte broek aan heeft, is Spaargaren een raadsel. ‘De burgemeester kijkt wel wat bedenkelijk, want het is eigenlijk de bedoeling dat de manschappen van de Studentenweerbaarheid zich onberispelijk kleden’, licht hij toe. Staatsen uitte zijn ongenoegen ook verbaal, weet Spaargaren zich te herinneren: ‘Hij vond het aantreden van deze manschappen op 28 augustus maar “een ongeregeld zooitje”.’

In 2008 begeeft een stoet van zo’n vijftig hoogleraren zich via de Nieuwe Boteringestraat naar de Nieuwe Kerk. Achter de pedel, naast toenmalig rector magnificus Frans Zwarts, loopt Cisca Wijmenga, met haar (inmiddels overleden) echtgenoot Marten Hofker in haar kielzog. De twee, beiden hoogleraar genetica, zullen in de kerk een dubbeloratie houden over de waarden van ons DNA.

‘Zo’n stoet hoogleraren, op een koude ochtend op weg naar de kerk, zie je niet zo vaak’, legt Spaargaren uit. ‘Ik denk wel eens dat ze zich zo ook wel een tikkie ongemakkelijk voelen. En de oliebollenkraam op de achtergrond vind ik een mooi contrapunt.’

Het is eind november 2016 als Ben Feringa in de Martinikerk het podium beklimt voor zijn Nobel Prize Lecture. De RUG-hoogleraar organische chemie heeft op 5 oktober te horen gekregen dat hij – samen met een Fransman en een Brit – de Nobelprijs voor Scheikunde heeft gewonnen. Na de lezing in de kerk roept de hoogleraar zijn onderzoeksgroep het podium op om te benadrukken dat de eer niet alleen hem toekomt: ‘Ik heb het samen met mijn team gedaan’, aldus Feringa. Dezelfde middag krijgt hij – als inwoner van de gemeente Tynaarlo –ook de erepenning van de stad Groningen overhandigd.

‘Deze foto markeert een belangrijk moment in de geschiedenis van de RUG’, vindt Spaargaren. ‘Wat me ook opviel in de lezing van Feringa, waren de foto’s van zijn ouders en de boerderij. Ook hier toont Feringa dat de eer niet enkel hem toekomt, maar ook zijn  familie, de leerkracht van zijn school die leerlingen enthousiasmeerde en opnieuw z’n collega’s en team.’