Opletten met ADHD
Je concentratie op hol
Lizanne Schweren onderzocht de hersenfunctie van mensen met Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD) die medicijnen slikken en kwam erachter dat de medicijnen op lange termijn geen schade aanrichten.
Zelfs mensen die wel een diagnose hebben, worstelen nog altijd met hun studie.
RUG-studente Malva Freire Regueira heeft ADHD. Zij heeft manieren ontwikkeld om zich beter te kunnen concentreren: tijdens hoorcolleges maakt ze kleurige tekeningen en ze leent de aantekeningen van haar klasgenoten.
Er is steeds meer bewijs dat ADHD-medicatie waarschijnlijk niet schadelijk is. Regueira zegt echter dat ze liever geen medicijnen neemt, omdat ze bang is dat ze dan niet meer zonder kan.
De RUG biedt hulp aan studenten met aandoeningen die effect hebben op hun studie, maar die hulp werkt niet voor iedereen.
Leestijd: 6 minuten (1210 woorden)
Schweren promoveerde eind vorig jaar aan de RUG op haar onderzoek naar ADHD en werkt nu als postdoc bij de universiteit van Cambridge. Haar bevindingen kunnen helpen bij de behandeling van deze aandoening, die vaak een slechte naam heeft.
Een aantal jaar lang onderzocht ze patiënten met ADHD wier medicijngebruik varieerde van soms tot dagelijkse inname, en haar werk wees uit dat er geen wezenlijke verschillen in de hersenstructuur en -functie van deze groep bestonden. Er was ook geen bewijs dat medicatie het gedrag, cognitief handelen of emotioneel functioneren van kinderen negatief beïnvloedt.
‘Luister, luister, luister’
Bij ADHD denken de meeste mensen direct aan kinderen, maar veel volwassenen hebben ook last van de aandoening. Dat kan een uitdaging zijn voor mensen met ADHD die het hoger onderwijs in willen. RUG-studente Malva Freire Regueira heeft hier persoonlijke ervaring mee.
Regueira is negentien jaar en doet een bachelor international and European law. Op haar veertiende werd in haar thuisland Spanje ADHD bij haar geconstateerd. Destijds hielden haar leraren niet echt rekening met haar situatie: ze zeiden voortdurend dat ze niet zo moest wiebelen op haar stoel en dat ze zich meer zoals haar klasgenoten moest gedragen.
‘Als ik niet naar je kijk, betekent dat juist dat ik naar je luister’, zegt Regueira. Ze vertelt hoe ze probeerde haar aandoening uit te leggen aan haar leraren op de middelbare school, wanneer die haar een uitbrander gaven. ‘Ik weet nog dat ik daar zat. Ik keek naar de leraar en werd ineens weer wakker. Er was een kwartier voorbijgegaan en ik had geen woord gehoord. Mijn hoofd zei wel “luister, luister, luister”, maar ik hoorde slechts mijn eigen gedachten.’
Moeilijke diagnose
Regueira kreeg haar diagnose op redelijk jonge leeftijd, maar bij veel mensen wordt de aandoening pas later geconstateerd. ‘Het is moeilijker om ADHD bij volwassenen te diagnosticeren, omdat het zich anders manifesteert dan bij kinderen’, legt Schweren uit. ‘Die hyperactiviteit is meestal heel duidelijk. Maar als dat verdwijnt, is het moeilijk om de ziekte te herkennen, omdat [mensen met de aandoening] niet wild rondrennen. Het is gewoon anders.’
Regueira denkt dat ze mazzel heeft gehad dat haar symptomen zo overduidelijk waren en dat ze daardoor sneller een diagnose kreeg. ‘De diagnose geeft mensen echt een beetje hoop’, zegt ze. ‘Het is veel moeilijker als je denkt dat je raar of dom bent. Een aandoening is helder.’
Middelen
Ondanks haar ADHD doet Regueira het altijd goed op school, ook omdat ze manieren heeft gevonden om ermee om te gaan. Ze kwam erachter dat ze zich beter kon concentreren als ze een kleurplaat maakte tijdens hoorcolleges: haar hersenen verwerkten dan meerdere prikkels, waardoor ze minder snel afgeleid raakte.
Maar de overgang van de middelbare school naar de universiteit kan erg lastig zijn voor studenten met ADHD. Daarom biedt het Studenten Service Centrum van de RUG ondersteuningsprogramma’s en hulpverlening voor studenten met leerstoornissen zoals dyslexie, ADD en ADHD. Speciaal voor studenten met ADHD zijn er cursussen effectief studeren (die ondersteunen bij het studeren en plannen) en een vriendensysteem.
Wat is ADHD nou echt?
ADHD (Attention Deficit/Hyperactivity Disorder) is een zeer erfelijke hersenaandoening die zich uit in een aanhoudend patroon van onoplettendheid. In veel gevallen (vooral bij kinderen) gaat het gepaard met hyperactiviteit en impulsiviteit.
Dit leidt ertoe dat mensen met de aandoening niet goed op details kunnen letten, ze chaotisch zijn en dat ze het moeilijk vinden dingen af te maken. Deze eigenschappen belemmeren vaak het sociaal, academisch en professioneel functioneren van mensen.
De oorzaken van ADHD zijn vaak multifactorieel, wat betekent dat ze zowel door de omgeving als door genetica kunnen worden veroorzaakt. Onderzoek heeft aangetoond dat de hersengebieden die aandacht en beweging aansturen (zoals bijvoorbeeld de cortex) bij mensen met ADHD vaak dunner zijn en pas later volgroeien.
Maar niet iedere student met een beperking wil zijn of haar aandoening bij het begin van een studie openbaar maken, legt studentendecaan Jos Karssies uit. Volgens Karssies vinken sommige studenten het vakje op hun inschrijfformulier niet aan, omdat ‘ze net klaar zijn met de middelbare school en hun studententijd niet willen beginnen met een label’. Om privacyredenen houdt de universiteit niet precies bij hoeveel RUG-studenten om hulp vragen bij ADHD, ADD of dyslexie, zegt Karssies.
Vrienden in nood
Regueira had een andere reden om niet officieel aan te geven dat ze ADHD heeft. Haar persoonlijke ervaring is dat het Studenten Service Centrum ADHD-studenten vaak alleen maar meer tijd geeft om hun tentamens te doen, wat zij zelf niet nodig had. ‘Ik had juist hulp nodig met het verwerken van de informatie. Het opschrijven ging prima.’
Daarom besloot ze gebruik te maken van de manieren die ze zelf had ontwikkeld om om te gaan met de aandoening. Ze weet dat ze er lang niet altijd haar aandacht bij kan houden, maar toch bezoekt ze elk college. Dat zorgt ervoor dat de woorden die ze tijdens hoorcolleges passief in zich opneemt weer terugkomen als ze aan het leren is. En haar vrienden en klasgenoten geven haar hun aantekeningen, die van vitaal belang zijn in haar universitaire carrière. ‘Als andere mensen me niet zouden helpen, zou ik echt overal voor zakken’, zegt ze.
Geen medicatie
In tegenstelling tot veel mensen met ADHD slikt Regueira geen medicijnen. Ze is bang dat ze anders niet meer zonder zou kunnen en dat ze zichzelf niet zou kunnen redden als ze geen toegang tot de medicijnen had. Voor de behandeling van ernstige en gematigde ADHD-symptomen worden meestal opwekkende middelen gebruikt. Deze middelen helpen mensen zich te concentreren en perken de hyperactiviteit in. Ze genezen de ziekte niet, maar op korte termijn helpen ze met het verzachten van de symptomen. Bij 80 procent van de ADHD-patiënten die opwekkende middelen gebruiken, hebben de medicijnen een positief effect, aldus Schweren.
Onder leken bestaan nog altijd veel twijfels over ADHD-medicatie. Het wantrouwen dat vaak naar voren komt in berichtgeving over dit soort middelen, lijkt gelinkt te zijn aan de vermeende schade die ze de hersenen toebrengen vanwege de manier waarop ze dopamine beïnvloeden. De werking van het dopaminesysteem is verantwoordelijk voor verslaving. Maar wetenschappelijk onderzoek, waaronder dat van Schweren, heeft aangetoond dat er op langere termijn geen negatieve effecten zijn op het brein dat nog in ontwikkeling is: sterker nog, sommige onderzoeken tonen zelfs aan dat de medicijnen een positief effect kunnen hebben.
Hyperfocus
In televisieseries en films worden mensen met ADHD vaak afgebeeld als irritante blanke jongens. Regueira vraagt zich af waar de meisjes zijn. Waar zijn de kinderen met een donkere huidskleur? Volgens haar kunnen deze stereotypen ertoe leiden dat vrouwen en minderheden minder vaak een juiste diagnose krijgen. In het echt heeft Regueira ook wel te horen gekregen dat ADHD maar een excuus is. ‘Als je één dag met mijn hersenen zou leven, zou je direct weten dat het echt is!’, zegt ze.
De beste manier om met de aandoening om te gaan is volgens haar niet te streng zijn voor jezelf en een goede diagnose krijgen. Erkennen dat het een aandoening is, kan een openbaring zijn voor mensen: ‘Ik ben niet lui of dom: mijn hersenen vinden het gewoon moeilijk dingen af te maken die voor anderen heel makkelijk zijn’, zegt ze. ‘Ik kan gewoon succesvol zijn.’