Studenten zuchten onder cv-stress

‘Pimp je cv!’ schreeuwt een reclameposter van de Career Services van de RUG. Het lijkt wel een wedstrijd en de student met het opvallendste curriculum vitae wint. De prijs: een plekje op de arbeidsmarkt. 

Studenten vullen hun tijd op met commissies, besturen, verenigingen, bijbanen en vrijwilligerswerk, en zetten alles op hun cv. Maar achter die fraaie lijst met prestaties schuilen burn-outs en teleurstellingen. Want er is altijd iemand die het nét ietsje beter doet dan jij. Waar komt die drang naar een indrukwekkend cv vandaan? En wat doet dat met studenten? 

Lui

‘Studiegenoten kijken op je neer als je niks naast je studie doet’, zegt Emma Smith, die de bachelor minorities and multilingualism doet. ‘Er is groepsdruk om succesvol te zijn; het lijkt soms alsof iedereen méér doet dan jij.’

Emma komt uit het Verenigd Koninkrijk en vindt de competitie groot in Nederland. Desondanks wordt ze er wel door beïnvloed, merkte ze. ‘Als ik een dagje niks doe, voel ik me lui.’ 

Ook zij is actief naast haar studie. ‘Ik doe een commissie en ben hoofdbewoner van mijn flat, beide vrijwillig’, vertelt ze. In die laatste hoedanigheid is ze nooit klaar met werken: ze is dag en nacht het aanspreekpunt voor haar medebewoners. ‘Ik zou dat niet puur doen voor de lol.’ 

Boodschap

Volgens RUG-pedagoog Laura Batstra leven we in een maatschappij waarin het nooit goed genoeg is. ‘Je moet altijd beter zijn dan de rest om verder te komen en daarom doe je naast je studie duizend-en-één andere dingen.’ Al die extra activiteiten zijn niet bepaald optioneel meer, zegt ze. ‘Ik gebruik daarvoor het woord ‘keuzemoetelijkheid’. Als er zoveel activiteiten zijn, creëer je een verwachting. Dan zit er de boodschap achter: je moet iets naast je studie doen.’ 

Sommige studenten zijn bang om onder een brug te eindigen

En dat leidt tot problemen. ‘Er is een toename van allerlei angststoornissen, somberheidsklachten, burn-outklachten, ADHD…’, somt ze op. ‘Je kunt de oorzaak daarvoor zoeken in het individu – ik ben depressief want ik maak te weinig serotonine aan – maar ik denk dat de toename te maken heeft met onze prestatiemaatschappij. Er zijn mensen die niet mee kunnen komen in een maatschappij waarin alles altijd beter moet.’

Psycholoog Bart Oosting ontvangt vastlopende studenten in het Student Service Center van de RUG. Hij ziet dat cv-stress bij sommige van hen onderdeel is van het probleem. ‘Er zijn studenten die niet goed met onzekerheid om kunnen gaan en zich zorgen maken over de toekomst. Zij zijn bang met een kartonnen bekertje onder een brug te eindigen. Om dat te voorkomen doen ze alles voor een goed cv’, zegt hij. ‘Maar dan raak je binnen de kortste keren opgebrand.’

Vergelijken

Masterstudent geschiedenis Kathelijne de Vrijer denkt dat social media mede debet zijn aan dit probleem. ‘Studenten hebben veel vergelijkingsmateriaal: ze kunnen zich spiegelen aan iedereen die ze ooit gekend hebben. Daardoor denk je veel sneller dat je achterloopt.’ Zelf heeft ze daar ook last van. ‘Als student-assessor van het college van bestuur ontmoette ik elke dag hele interessante mensen met hele interessante banen. Dan dacht ik: hoe moet ik daar ooit komen?’

Bij Sjors van Ooij, studieadviseur bij letteren, kloppen regelmatig studenten aan omdat ze het zo druk hebben naast hun studie. ‘Het lijkt alsof studenten tegen elkaar willen opboksen. Als Pietje in twee commissies zit, moet ik het toch ook kunnen?’

De cv-competitie is hier onderdeel van, denkt hij. ‘Een student vroeg me een keer naar de mogelijkheden voor een talencursus, want dan kon hij die alvast op zijn cv zetten. Dus niet omdat hij het nodig had voor het een of ander, meer om het bij voorbaat op dat lijstje te zetten.’

Van Ooij heeft het idee dat studenten soms het gevoel te hebben te moeten kiezen tussen hun studie of hun toekomst. ‘Alsof je die toekomstige droombaan misloopt als je nú niet die commissie doet.’ 

Tekortschieten

Hoogleraar gedragsbiologie Bauke Buwalda heeft daar wel een verklaring voor. ‘Wij hebben een groot brein en kunnen ons continu druk maken over wat mogelijk kan gebeuren. Dat geeft stress, want je lijdt het meest door het lijden dat je vreest. Sommige mensen hebben non-stop het gevoel dat ze tekortschieten en dan ontwikkel je klachten.’

Maar niet iedereen is daar even gevoelig voor, benadrukt Buwalda. Er zijn ook studenten die vooral plezier beleven aan extracurriculaire activiteiten.  

Je denkt snel dat je achterloopt

Dylan Gerding, rechtenstudent en lid van de universiteitsraad, behoort tot die categorie. Hij heeft weinig last van stress. ‘Ook toen ik vorig jaar twee dagen stage per week, een bestuur, een bijbaan van zestien uur en een studie moest zien te combineren. Ik was heus wel eens moe, maar ik ga elk weekend naar thuis-thuis om op te laden. Dan doe ik niets aan studie en op die manier heb ik eigenlijk altijd wel weer zin in de maandag.’

Wat ook belangrijk is, zegt hij: ‘Ik heb nooit iets gedaan puur voor mijn cv. En ik kom uit een gezin waar altijd hard gewerkt is. Mijn ouders zeggen: niet zeuren, er zijn mensen die het veel minder hebben dan jij.’

Succesvol

Volgens Dylan is het verschil tussen student A en student B niets om je druk over te maken. ‘We leven al ontzettend in een bubbel met elkaar en hebben geluk dat we aan de universiteit mogen studeren.’ En dat de een later meer bereikt dan de ander, dat is nu eenmaal zo. ‘Dat moeten we accepteren, denk ik. We kunnen niet allemaal CEO worden.’

Het is ook nog maar de vraag of die strijd met je medestudenten wie het beste cv heeft wel zo nuttig is, zegt pedagoog Batstra. ‘Dat het echte talent bovendrijft door mensen met elkaar competitie te laten voeren, vind ik een achterhaalde stelling. De mensen die succesvol zijn in de maatschappij zijn niet automatisch de mensen met het meeste talent. Het zijn de mensen die kunnen voldoen aan de eisen die er zijn.’

In de omgeving van rechtenstudent Myrthe Spijkers is het doodnormaal om naast je studie veel te doen. ‘Sterker nog, een commissie is de regel. Wil je je onderscheiden, dan moet je meer doen dan dat.’ De druk komt van alle kanten, zegt ze. ‘Binnen studieverenigingen moedigen studenten elkaar aan, tijdens hoorcolleges wordt het aangeraden en mensen uit het werkveld vertellen wat zij allemaal wel niet tijdens hun studie hebben gedaan.’

Vroeger

Toch was het vroeger anders, zegt Batstra. ‘Ik studeerde in de jaren negentig. Toen was gewoon je studie afronden in principe voldoende. Al dat gedoe met commissies en honours colleges was toen veel minder een item.’ 

Gedragsbioloog Buwalda beaamt dat. ‘Ik heb genoten van de studie, leuke dingen gedaan, een gezellige tijd gehad. En daarnaast deed ik m’n best voor de studie. Maar ik heb me nooit druk gemaakt over aanvullende eisen en of ik wel een plek op de arbeidsmarkt zou krijgen.’ 

We rennen elkaar als miertjes achterna

De wereld ziet er nu heel anders uit dan toen, maar de universiteit mag studenten desondanks best wat meer geruststellen over de toekomst, vindt geschiedenisstudent Kathelijne. ‘Er mag worden gezegd: dit is wat jullie kunnen als academici, en daarmee gaat het écht lukken.’

Zelf kwam ze daar achter toen ze zich vanwege haar bijbaan als student-assessor verdiepte in de statistieken en verhalen van alumni. ‘Eigenlijk vindt iedere academisch geschoolde student binnen een jaar na afstuderen een baan op z’n eigen niveau. Dat vond ik zo’n opluchting dat ik sindsdien alleen nog maar dingen doe die ik leuk vind.’ 

Dat is de juiste mindset, denkt Batstra. ‘We rennen elkaar als miertjes achterna en dat is een idiote manier om een samenleving in te richten. We kunnen allemaal wel bezig gaan ons cv op te pompen, maar wat krijg je dan? Dat het gemiddelde cv beter wordt en je dus nóg weer harder moet werken om er bovenuit te steken. Ik zou liever zien dat we afkomen van het idee dat je de beste zou moeten zijn.’

Dit artikel is geschreven voor de coronacrisis uitbrak.

Engels