Universiteitsbesturen lijken zich op voorhand neer te leggen bij de stevige bezuinigingen die het nieuwe kabinet voor het hoger onderwijs in petto heeft, constateert columnist Dirk-Jan Scheffers. ‘Als een kalkoen die voor Kerstmis stemt.’
Het gaat volgens het Europees Parlement (EP) – waarvoor de meesten van u recentelijk nog hebben mogen stemmen – niet goed met de academische vrijheid in Nederland. Ik hou niet zo van rankings, maar dat Nederland wat betreft academische vrijheid van de 27 lidstaten op plek 24 staat, geeft te denken.
Het EP noemt onder meer het centralistische leiderschapsmodel problematisch, met benoemde bestuurders en zonder zelfbestuur van onderop. Het rapport stelt ook dat academische vrijheid in Nederland niet helder gedefinieerd is en dat de overheid zich te veel met het universitair bestuur bemoeit.
In een vorige week verschenen brief voerden de rectores magnifici namens de Nederlandse universiteiten de academische vrijheid op als de reden om samenwerking met Israëlische universiteiten niet te verbreken. Tegelijk stelden de rectores dit wel te zullen doen als zij daar door de regering toe worden ‘gedwongen of geadviseerd’.
Dat Nederland wat betreft academische vrijheid in de EU op plek 24 staat, geeft te denken
Beter had het EP-rapport niet geïllustreerd kunnen worden. Er is niet met de gemeenschap over dit standpunt overlegd (centralistisch leiderschap), de brief bewijst lippendienst aan het begrip academische vrijheid zonder dit te concretiseren (slechte definitie), en als de overheid dat vraagt wordt er gehandeld (bemoeienis).
Veel collega’s gingen mij voor in het uiten van hun ongenoegen – niet eens zozeer over het ingenomen standpunt zelf, als wel over de manier waarop dit tot stand is gekomen en naar buiten werd gebracht.
Ook in de reactie op het coalitieakkoord lijkt centralisme en luisteren naar overheid de overhand te krijgen, in plaats van een krachtig tegengeluid waardoor de academische gemeenschap zich gesterkt, verdedigd en vertegenwoordigd voelt.
Natuurlijk, in de landelijke media is ‘geschrokken’ gereageerd en worden de maatregelen een ‘dreun’ genoemd – me dunkt, de voorgestelde bezuiniging komt overeen met het sluiten van een grote universiteit. Maar ik heb nog geen bestuurder horen zeggen dat ze dit niet gaan meemaken of uitvoeren.
Of dat het coalitieakkoord breekt met het in 2022 gesloten Bestuursakkoord hoger onderwijs en wetenschap waarin structurele investeringen voor 10 jaar zijn afgesproken. Over een ‘betrouwbare overheid’ gesproken.
Ook in de reactie op het coalitieakkoord lijkt luisteren naar overheid de overhand te krijgen
Wat ik wel zie is dat er op allerlei plekken, ook in Groningen, alvast wordt voorgesorteerd op mogelijke bezuinigingen terwijl de regering nog niet is geïnstalleerd en er geen begroting is gepresenteerd. Bestuurders moeten uitkijken niet de schijn te wekken dat zij, als de spreekwoordelijke kalkoen die voor Kerstmis stemt, alvast voor Eppo Bruins gaan uittekenen waar het geld te halen valt.
In een brief waar de toekomstige minister nog aan meegeschreven schijnt te hebben (als voorzitter van de Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie), heeft de technieksector al nauwelijks verhuld een vinger uitgestoken naar alfa en gamma als de plek waar de bezuinigingen moeten neerslaan.
Daarom een oproep aan onze bestuurders: protesteer luider tegen deze aangekondigde kaalslag in het hoger onderwijs en laat zien dat je pal staat voor alle disciplines, je studenten en je medewerkers.
Protesteer in achterkamertjes maar ook en vooral zichtbaar en hoorbaar. Te beginnen op zaterdag 22 juni, in Utrecht op het Jaarbeursplein.
Jouke, Jacquelien en Hans – zie ik jullie daar?
DIRK-JAN SCHEFFERS