Zie jij jezelf als de volgende Angela Merkel of Elon Musk, en wil je graag weten hoe je net zo’n leider wordt als zij? Dan moeten Janka Stoker en Harry Garretsen je teleurstellen: hun boek is niet voor jou. Of nou ja – lees het gerust, maar verwacht geen hoe-word-ik-de-beste-leider-stappenplan.
‘Zweverige boeken over leiderschap zijn er al veel te veel, dus zoiets wilden we níét schrijven’, zegt Stoker. ‘Daar slaat de titel van ons boek deels op’, vult Garretsen aan. Met z’n tweeën schreven Garretsen en Stoker Goede leiders zweven niet.
Zweverige boeken over leiderschap zijn er al veel te veel, dus zoiets wilden we níét schrijven
De twee RUG-hoogleraren staan aan het hoofd van expertisecentrum In the LEAD, waar onderzoek gedaan wordt naar leiderschap. Vanuit dat centrum doen ze onderzoek en verzorgen ze onderwijs, maar schrijven ze ook regelmatig stukken voor de praktijk over leiderschap en management.
Effectieve leider
Die stukken vormen de basis voor hun boek, dat dinsdag verschijnt. ‘We zagen een aardige rode draad in al onze publicaties van de afgelopen drie jaar’, vertelt Garretsen. ‘Het gaat altijd over: wat maakt een leider al dan niet effectief?’
Het ‘wat flauwe’ antwoord, aldus Stoker: dat hangt ervan af. ‘Van de omstandigheden, het moment, de setting. De universele goede leider bestaat niet.’ Garretsen: ‘Een leider staat niet los van zijn of haar omgeving. Sta je aan het hoofd van een ziekenhuis of van een multinational? Dat maakt nogal uit.’
Mensen zweven maar al te graag achter grote, alomvattende ideeën over leiderschap aan, weten de onderzoekers. Net als kleding en eten zijn die ideeën aan mode onderhevig. ‘Nu heeft iedereen het bijvoorbeeld over agile zijn, wendbaar’, zegt Garretsen.
Voor dat hele generatiedenken is helemaal geen onderbouwing
‘Klinkt hartstikke mooi, maar het kan zomaar zijn dat we over vijf jaar juist zeggen: een leider moet vooral koersvast zijn.’ Stoker: ‘Het lijkt me goed als wetenschappers wat duidelijker van zich laten horen als zo’n trend duidelijk onzin is.’
De prullenbak in
Stoker weet er toevallig wel een paar die de prullenbak in kunnen. ‘De Myers-Briggs Type Indicator, waarmee je verschillende persoonlijkheidstypes kunt classificeren, is er zo eentje’, zegt ze.
‘Onderzoek heeft allang uitgewezen dat het MBTI-model nergens op slaat, maar organisaties blijven het maar gebruiken. Of het gepraat over millennials, dat die zo anders zouden zijn dan andere generaties, en ander leiderschap nodig zouden hebben. Voor dat hele generatiedenken is helemaal geen onderbouwing.’
Maar hoe scheid je nu precies het kaf van het koren in de leiderschapsideeën? ‘Evalueren is voor organisaties belangrijk’, vindt Stoker. ‘Als je een nieuw idee toepast, moet je na een paar jaar wel kijken of dat zin heeft gehad.’ Anders kan een bepaalde leiderschapsfilosofie een doel op zichzelf worden, in plaats van een middel om de organisatie te verbeteren. ‘Sommige mensen hangen hun hele ziel en zaligheid eraan op.’
Een goede voetballer wordt ook niet automatisch een goede coach
Niet verstandig, want – Garretsen herhaalt het nog maar eens – er is niet één zaligmakende manier die altijd werkt.
‘Een van de vragen die altijd gesteld worden als ergens een nieuwe leider nodig is, is of je moet gaan voor iemand met veel verstand van de inhoud, of iemand die vooral goed kan managen. Een groep hoogopgeleide professionals is gebaat bij iemand die veel van de inhoud weet, blijkt uit onderzoek. Bij een voetbalteam zit het anders: een goede voetballer wordt niet automatisch ook een goede coach.’
Seedorf
Het klinkt zo logisch. Maar toch zitten er amper fiscale experts in de hoogste managementlaag van de Belastingdienst. En toch zijn we lichtelijk verbaasd als Clarence Seedorf zijn trainerscarrière verprutst.
‘We hebben niet zozeer de illusie dat mensen zich anders gaan gedragen door ons boek’, zegt Garretsen. ‘Maar het is wel goed om te laten zien dat er leuk onderzoek gedaan is op het gebied van leiderschap, en wat dat allemaal voor inzichten oplevert. En dat het belangrijk is om vragen te blijven stellen als er weer eens trend langskomt: hoe weet je nou of dit klopt of niet?’
‘Goede leiders zweven niet’ ligt vanaf dinsdag in de boekhandel. Dinsdagavond presenteren Stoker en Garretsen hun boek in een lezing bij Studium Generale. De gloednieuwe leider van de RUG, collegevoorzitter Jouke de Vries, zal op hen reageren.