Jongeren zijn vaker bijziend dan vroeger. De oorzaak: telefoons en minder buitenspelen. Studium Generale houdt woensdag een lezing over het onderwerp.
Kijk eens om je heen. Wat heb je vandaag al gezien? Duizenden letters in je studieboek en latte-art in de vorm van een hartje. Een kleurrijke zonsondergang op Instagram en een recept voor een pindakaasbrownie op TikTok. Elke dag zien de meesten van ons ontelbaar veel dingen. Hoeveel daarvan zien we via onze telefoon?
Veel, weet hoogleraar oogheelkunde Nomdo Jansonius. ‘Tegenwoordig kijken we vanaf jonge leeftijd lange periodes naar schermen, waardoor onze ogen dus ook erg lang op een object dichtbij moeten focussen’, zegt hij. Hierdoor worden meer mensen bijziend.
Allesbehalve onschuldig
Meer brillen en contactlenzen dus. Maar bijziendheid is allesbehalve onschuldig. Op latere leeftijd zijn bijziende mensen kwetsbaarder voor ouderdomsziekten aan het oog. ‘Te hoge oogdruk, bijvoorbeeld, of loslating van het netvlies’, vertelt hij.
Het is niet het scherm zelf dat zorgt voor meer bijziendheid, ook wel myopie genoemd. ‘In feite is kijken naar je telefoon niet anders dan naar een boek,’ zegt Jansonius. ‘Ook vroeger was er al een correlatie tussen bijziendheid en hoogopgeleide mensen, omdat zij vaker letterlijk met hun neus in de boeken zitten.’
Een object
Het probleem, volgens Jansonius, is dat we door de opkomst van de telefoon en social media te lang focussen op een object dichtbij. Voor werk en studie zitten we dicht op schermen en papieren, maar in onze vrije tijd ook. ‘Veel mensen ontspannen nu door op hun telefoon of tablet te zitten in plaats van te sporten of naar buiten te gaan.’
Het is echter belangrijk om ook regelmatig in de verte te kijken. Wanneer je naar bijvoorbeeld je telefoon kijkt, past je oog zich een beetje aan, vertelt Jansonius. Doe je dit te lang, dan is deze aanpassing blijvend. Maar focus je je een paar uur per dag op een doel aan de overkant van het voetbalveld, dan veert je oog weer terug naar zijn oorspronkelijke staat.
Experiment
Wanneer je wazig ziet, groeit je oog totdat je weer een scherp beeld hebt, gaat Jansonius verder. Bekend is een experiment met een kip: onderzoekers bedekten één oog van de kip met een stukje mat glas, waardoor dit oog niet scherp kon zien. Wat er gebeurde? Het bedekte oog bleef maar groeien – en werd dus bijziender.
Wanneer je het oog geen kans geeft om terug te veren, heb je een probleem. ‘Dan ben je bijziend: je oog is te lang om beelden uit de verte scherp op het netvlies te krijgen.’
Joodse school
Een studie gedaan op een Joodse school en een openbare school laat dit mooi zien: de jongens op de Joodse school bogen zich uren over de Thora, terwijl de meiden en de leerlingen op de openbare school veel buiten speelden. Wat bleek? Bijziendheid kwam onder de Joodse jongens veel meer voor.
‘Vroeger zeiden we: bijziendheid begint meestal op de middelbare school en op je 15e heb je je uiteindelijke sterkte’, vertelt Jansonius. ‘Ga je studeren, dan worden sommigen nog iets meer bijziend. Maar door de telefoon is dit helemaal veranderd.’
Zichtbaar
Leeftijd speelt hierbij een grote rol. Jonge kinderen op de basisschool of in de eerste jaren van de middelbare school hebben een grotere kans om bijziend te worden als ze veel op hun telefoon of tablet zitten. En de effecten zijn al zichtbaar.
‘In grote Aziatische steden komt bijziendheid nu al veel voor op de lagere school: zo’n 80 tot 90 procent van de kinderen is bijziend aan het einde van hun schooltijd’, vertelt Jansonius. ‘Een heuse myopie-epidemie.’ Buiten Azië zijn de effecten minder uitgesproken.
Maar, benadrukt de oogarts, schermen zijn niet enkel nadelig. Een laptop of tv is al beter dan een telefoon, doordat deze verder weg zijn. Daarnaast zijn ze voor slechtziende mensen en ouderen juist handig. ‘Je kunt het contrast vergroten en de lettergrootte aanpassen, waardoor er heel veel mogelijkheden zijn om wél goed te zien.’
Meer weten? Bij Studium Generale vertelt ervaringsdeskundige en voormalig Dean of Talent Development Ritsert Jansen woensdag 24 januari (aanvang 20.00 uur, House of Connections aan de Grote Markt) over de gevolgen van telefoons voor je ogen.