Het is kwart over vijf. Op het kruispunt van de Stationsweg en de Hereweg drommen fietsers massaal samen voor de verkeerslichten. Maar zodra de lichten op groen springen – allemaal – barst het los.
Een jongen op een vouwfiets slalomt om de groep heen en sprint schuin het kruispunt over. Een bakfiets duikt op van rechts. Terwijl een brommertje van links in de stroom schiet, stapt midden op de kruising een oudere vrouw van haar fiets om te wachten tot de chaos oplost.
Deze schijnbaar gevaarlijke Alle Richtingen Tegelijk Groen (ARTG) kruispunten zijn uniek in Nederland. In Groningen zijn er maar liefst 29. Toen ze het in Rotterdam probeerden in te voeren, ontstonden er twee ongelukken in twee minuten, waarna de wethouder haastig de proef stopzette.
Vijf vragen over de Groningse fietskruispunten
1. Hoe komt het dat in alle chaos je toch (meestal) heelhuids de overkant haalt?
‘Eigenlijk is dit systeem heel veilig’, zegt beleidsadviseur Verkeer Jaap Valkema van de gemeente Groningen. ‘Dat zou je misschien niet zeggen, maar fietsers hebben op deze kruispunten een eigen cyclus – ze zijn dus niet op hetzelfde moment op de kruising als het gemotoriseerde verkeer.’
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er nooit iets misgaat. Soms botsen er wel degelijk fietsen tegen elkaar aan, of wordt er iemand van de sokken gereden door een ongeduldige snorscooter.
‘Maar toch is het veiliger’, zegt Valkema met volle overtuiging. Voor de invoering van deze kruispunten waren er regelmatig zogenaamde dodehoekongevallen (rechtdoorgaande fietser die geschept wordt door bijvoorbeeld een rechtsafslaande vrachtwagen). Dat is nu voorbij.
‘Bij een botsing tussen een fietser en een auto is de kans op letsel veel groter dan bij een botsing tussen twee fietsers.’
2. Maar in Rotterdam ging het meteen mis. Hoe kon dat dan?
‘Het kruispunt in Rotterdam was veel kleiner dan de kruispunten in Groningen’, zegt verkeerspsycholoog Dick de Waard van de RUG. ‘Tegelijk groen kruispunten werken het beste als ze ruim en overzichtelijk zijn. Dan kun je goed oogcontact maken met de mensen die op je af komen en kun je op tijd reageren.’
Bovendien kunnen fietsers bij een te klein kruispunt niet goed en geleidelijk op snelheid komen, waardoor ze al gauw op de andere stroom fietsers botsen. ‘Om die reden gaat het ook in Groningen niet op alle kruisingen goed.’
Neem de kruising bij de W.A. Scholtenstraat. Die is eigenlijk niet ruim genoeg om alle fietsers tegelijk groen te geven. Vandaar dat daar ook regelmatig stromen fietsers met elkaar in de knoop komen.
En wat we ook niet moeten vergeten: Rotterdam heeft totaal geen ervaring met deze kruispunten, terwijl het voor de Groningers gesneden koek is.
3. Dus iedereen is er hartstikke blij mee?
‘Niet echt’, bekent De Waard. ‘Vooral buitenlandse studenten en ouderen hebben er moeite mee. Ze vinden het beangstigend.’
Die mensen stappen soms af en wachten tot de stroom fietsers is opgelost. Maar dan kunnen ze in conflict komen met de auto’s die weer beginnen te rijden. ‘Er zijn zelfs mensen die de kruisingen helemaal proberen te mijden’, weet De Waard.
4. Ik ben een international en ik vind het supereng om deze kruisingen over te steken. Wat kan ik doen?
‘Scan de kruising als je staat te wachten’, zegt De Waard. ‘Probeer alvast te bedenken waar je rekening mee moet houden. Een snorscooter bijvoorbeeld, of een elektrische fiets die misschien heel snel gaat optrekken.’
‘Rustig blijven’, vult Valkema aan. ‘En gun jezelf tijd om te wennen aan het systeem. De Groningers doen dit al zo’n dertig jaar, dus het is niet zo gek als jij het in het begin moeilijk vindt.’
5. Als het zo’n geweldig systeem is, waarom is het dan niet allang overal ingevoerd?
‘Ik weet het ook niet’, zegt Valkema. Ook De Waard breekt zich er even het hoofd over, maar moet het antwoord schuldig blijven. ‘Omdat het alleen in Groningen een succes was?’