Bezwijken onder de stress

’s Morgens bij het wakker worden voel je ‘m al zitten. Een knoopje in je maag. Drukke dag voor de boeg, daar komt het van. Je scant je agenda en het knoopje wordt een beetje dikker. Je gaat naar college en hoort de docent zeggen hoe belangrijk deze stof is. Eigenlijk begrijp je er weinig van.

Je had leeswerk moeten doen, maar daar had je geen tijd voor, want je moest óók vergaderen met de commissie van je vereniging. Je moet overmorgen trouwens ook een essay inleveren. Ben je amper aan begonnen, extra veel gewerkt de laatste tijd, anders kreeg je de huur niet betaald.

Misschien vanavond maar níét met je jaarclub uit eten. Scheelt geld. En tijd. De knoop in je maag groeit.

Dan staat iedereen op. College klaar. Bij het weggaan roept de docent: ‘Ik neem aan dat iedereen al is begonnen voor het tentamen volgende week?’ Tentamen. Volgende week al. De knoop voelt alsof hij nooit meer weggaat.

Twee op de drie Groningse studenten voelt vrijwel continu stress. 10 procent ervaart nooit druk, de rest soms of vaak. Dat blijkt uit onderzoek van de Groninger Studentenbond (GSb). 551 studenten van de Hanzehogeschool en de RUG vulden een enquête in over stress en hoe ze ermee omgaan.

Druk met de vereniging

De GSb is geschrokken van de uitkomsten. ‘We wisten dat het probleem leefde, daarom deden we dit onderzoek ook’, zegt Anne Klaver, penningmeester en één van de onderzoekers. ‘Maar dat zo’n hoog aantal studenten met stress kampt, is wel schokkend.’

Met alleen maar een papiertje kom je niet aan het werk

Charlotte de Haas, die sociale geografie studeert en onlangs een Honours-programma afrondde, vindt de resultaten herkenbaar. Zelf ervaart ze ook druk. ‘Vooral studiedruk, maar uiteindelijk is het een combinatie. Je wil ook werken en een sociaal leven. En je moet alles helemaal goed doen.’ Als ze veel moet doen voor haar studie, stopt ze tijdelijk met andere dingen. ‘Dan sla ik verenigingsactiviteiten bijvoorbeeld over.’

Voor rechtenstudenten Enisa Doko, Jop van Heijningen en Stephanie Noguera is het momenteel een hectische tijd. Tentamens? ‘Ja, die komen er ook aan’, zegt Van Heijningen. ‘Maar we zijn vooral druk met de vereniging.’

De drie zijn actief bij medezeggenschapsvereniging Progressief Rechten. ‘De druk van de studie zelf valt voor mij wel mee’, zegt Doko. ‘Het zijn al die externe verplichtingen. Je moet je onderscheiden. Met alleen maar een papiertje kom je niet aan het werk.’

Het klopt aardig met de bevindingen van de GSb. Bijna alle respondenten ondernemen dingen naast hun studie. Als redenen daarvoor noemen ze bijvoorbeeld het vergroten van baankansen, zelfontwikkeling en financiële redenen.

Succesverhalen van anderen

Studenten hebben het dus druk. Maar betekent dat automatisch dat ze ónder druk staan? Zelfontwikkeling is toch ook gewoon goed voor je? Bovendien: presteer je niet beter met een beetje gezonde spanning?

Zeker, zegt studentcoach Niels Bakker. ‘Maar het wordt ongezond als je jezelf geen momenten meer gunt om op te laden. Als je leuke dingen laat liggen, niet meer goed eet, omdat je er geen tijd voor hebt of je vindt dat je het niet verdient.’

Terwijl die oplaadmomenten belangrijk zijn. ‘Je moet balans vinden tussen inspanning en ontspanning. Plan tijd in om te doen wat je móét doen, en doe daarna met een gerust hart dingen die mógen.’

De studiedruk is hoger door het BSA

Bakker helpt studenten daarbij in zijn eigen coachingspraktijk, Wakker bij Bakker. Vier jaar geleden begon hij in Groningen, inmiddels zijn er ook vestigingen in zes andere studentensteden. ‘Ik heb het expres coaching genoemd’, zegt Bakker. ‘Dat klinkt laagdrempeliger dan psycholoog.’

Om dezelfde reden spreekt hij niet over depressie, angst, of stoornis. ‘Die labels maken het zwaar. Ik zeg liever: je loopt tegen deze uitdaging aan, en dit kun je doen.’ Desalniettemin: Bakker is wel degelijk psycholoog, en de uitdagingen zijn soms wel degelijk zwaar. ‘Het is niet alleen maar stressgerelateerd, maar veel wel.’

Hij ziet studenten in alle soorten en maten. Hanze, RUG, eerstejaars, achtstejaars, jongens, meisjes. ‘De studiedruk is hoger door het BSA. Door het leenstelsel moet je snel afstuderen. Sociale media, waar je alle succesverhalen van anderen ziet, zijn ook een nieuwe factor. Het is een lullige tijd om student te zijn.’

Stress is overal, voor iedereen

Grofweg zijn de studenten die bij hem komen te verdelen in twee groepen. De ene groep is weinig bezig met de studie, maar meer met andere activiteiten (‘selective achievers noem ik die’), de andere is zo druk met studeren dat er geen tijd voor ontspanning overblijft.

‘Die laatste groep heeft vaak last van perfectionisme en faalangst’, weet Bakker. Maar óók de selective achievers kunnen worstelen met stress. ‘Die zoeken afleiding van alle verplichtingen zolang het kan, en moeten dan op het laatste moment ineens pieken.’

Johanna Baltes uit Duitsland is zo’n gevalletje pieken-op-het-laatste-moment, geeft ze zelf ruiterlijk toe. Ze studeert kunsten, cultuur en media. ‘We moeten wel opdrachten doen en ons voorbereiden. Maar gestrest word ik eigenlijk pas in tentamentijd.’

Gestrest word ik eigenlijk pas in tentamentijd

‘Ik was vorig jaar supergestrest over alles’, vertelt haar studiegenootje Gabriela Gaweda uit Polen. ‘De hele tijd. Nu gaat het veel beter. Ik raak niet meer in paniek van wat ik moet doen.’

Daar zit ‘m de kneep, vinden ze allebei: hoe je zelf omgaat met al je verplichtingen. Maar moet de universiteit misschien niet zorgen voor wat minder druk? Ze halen hun schouders op. ‘Stress is overal, voor iedereen. Ik denk niet dat de universiteit er veel aan kán doen’, vindt Baltes.

Dat lijkt een minderheidsstandpunt, want in de enquête van de GSb vond maar negen procent van de respondenten dat onderwijsinstellingen genoeg doen om stress te voorkomen. 26 procentgaf aan zich gezien en gehoord te voelen bij de universiteit of hogeschool.

‘De universiteit doet totaal niet genoeg’, zegt rechtenstudente Enisa Doko. ‘Er zouden meer vertrouwenspersonen moeten zijn. Met een studieadviseur bespreek je niet zo gauw persoonlijke problemen.’

Stigma doorbreken

Over de studentpsyschologen bij het Studenten Service Centrum is ze sceptisch. ‘Een vriendin klopte daar aan met depressieve klachten, want ze dreigde haar BSA niet te halen. Anderhalve maand wachttijd, kreeg ze te horen. Wat heb je daaraan als je binnenkort misschien met je studie moet stoppen?’

Anne Klaver van de GSb vindt ook dat de RUG meer zou kunnen doen tegen stress. ‘Minder nadruk leggen op presteren en snel afstuderen. Meer informatie verstrekken, zodat studenten weten waar ze terecht kunnen.’ Slechts 41 procent van de respondenten uit het onderzoek weet dat er studentpsychologen zijn.

‘Elke student met stress is er één teveel’, erkent RUG-woordvoerder Jorien Bakker. ‘Maar we kunnen als universiteit niet alles wegnemen. Er zijn psychologen en die worden gevonden, want we hebben wachtlijsten.’ De RUG gaat wel praten met de GSb. ‘Op het gebied van voorlichting is er misschien iets te winnen’, denkt Jorien Bakker. ‘Daar willen we graag over in gesprek.’

‘Ik denk eigenlijk dat je niet zo snel bij de universiteit aanklopt als je juist op die universiteit vastloopt’, zegt studentcoach Niels Bakker. ‘Die studentpsychologen doen vast uitstekend werk, maar misschien voelt het voor een student niet helemaal neutraal.’

Hij werkt niet met onderwijsinstellingen samen, maar wél met verenigingen. ‘Ik wil aan de kant van het studentenleven zitten. Ook om het stigma op hulp zoeken te doorbreken.’

Momenteel werkt Bakker aan promotiefilmpjes, waarin studenten vertellen over de problemen en de coaching die ze daarvoor hebben gekregen. ‘Zodat hun omgeving ziet dat het niet raar of beschamend is.’

Engels