Theaterfan en -specialist Berber Aardema betreurt het besluit van Usva om het toneelstuk ‘Waiting for Godot’ te schrappen omdat er alleen maar mannen mee mogen doen. ‘Het lijkt diversiteit te willen stimuleren, maar het daadwerkelijke effect is anders.’
Vooraf een waarschuwing, we gaan het veel over Shakespeare hebben.
Diversiteit in theaterstukken gaat mij aan het hart. Toen ik in 2018 met mijn opleiding naar Stratford-upon-Avon (de geboorte- en sterfplaats van William Shakespeare – red.) afreisde en daar Charlie Josephine als Mercutio zag in Romeo & Juliet (RSC, 2018), ging er een wereld voor mij open.
Ik zag mezelf op het podium. Maar nog meer: ik zag een interpretatie van Mercutio en Romeo & Juliet die mij meer raakte dan enig (werk)college over Shakespeare ooit had gedaan. De tekst bleef hetzelfde, maar de betekenis veranderde volledig.
In de jaren daaropvolgend zag ik een hilarische gender-swapped versie van As You Like It in the Globe, waarin ook een dove actrice haar tekst in gebarentaal opvoerde. Over de fantastische all-black Much Ado About Nothing in 2020 valt te veel te zeggen voor dit opiniestuk.
Zo gepassioneerd ben ik over diversiteit in theater dat ik mijn masterscriptie erover schreef en vorig jaar (met GUTS, laat ik daar eerlijk over zijn) A Midsummer Night’s Dream regisseerde gebaseerd op de versie van het stuk dat in 2020 in het Bridge theater op de planken stond, waar de rollen van Oberon en Titania omgedraaid waren.
Hier voegt hun gender toe aan de hervertelling van het mannelijk gedomineerde verhaal van Henry en ‘zijn vrouwen’
Met veel waardering luister ik echter ook graag naar de musical Six, een moderne hervertelling van het leed en de verhalen van de zes vrouwen van Henry VIII, die gespeeld worden door vrouwelijke acteurs, begeleid door een volledig vrouwelijke band. Hier voegt hun gender toe aan de hervertelling van het normaal gesproken mannelijk gedomineerde verhaal van Henry en ‘zijn vrouwen’.
The Boys in the Band zette in 1968 een cast met negen homoseksuele mannen op het podium. Zeker in deze tijd was deze exclusief mannelijke casting op zichzelf natuurlijk van ontzettende waarde, zeker als het aankomt op diversiteit op het podium.
Recentelijk speelde het Noord Nederlands Toneel (NNT) Exit Macbeth, over de vrouwelijkheid in Macbeth, met vrouwelijke acteurs. Gender-restrictieve casting heeft in deze gevallen een waarde, die weg valt als er gender-divers gecast zou worden.
Het is geweldig dat blind of divers of tegenovergesteld casten tegenwoordig tot zulke mooie nieuwe uitvoeringen en interpretaties van oude stukken kan leiden. Als een productie de beste acteur voor een rol kiest (ongeacht diens gender, achtergrond of uiterlijk), dan kan ik dat alleen maar toejuichen.
Als een productie een dijk van een toneelstuk neerzet met een exclusief mannelijke of exclusief vrouwelijke cast, dan geniet ik daar net zo goed van.
Gender-restrictieve casting heeft een waarde, die weg valt als er gender-divers gecast zou worden
Dat het daarom jammer is dat Samuel Beckett de creatieve interpretatie van Waiting for Godot wettelijk aan banden heeft gelegd, daar kunnen we het over eens zijn. Wat zou het leuk zijn als we dit stuk op andere wijzen zouden kunnen bekijken.
Het eens zijn dat het Nobelprijs winnende stuk, verkozen tot het meest invloedrijke van de 20ste eeuw, ook met de restricties van ontzettende waarde is, is schijnbaar wat moeilijker. Ik betreur dat dit tot de annulering van Waiting for Godot heeft geleid.
Het gaat uiteindelijk allemaal over de creatieve visie en daar is waar mijn zorg naar uitgaat als het aankomt op de uitspraak die Usva na de annulering heeft gedaan: ‘Audities voor ‘men only’ kan niet, ‘women only’ kan ook niet.’
In eerste instantie lijkt dit diversiteit te willen stimuleren, maar het daadwerkelijke effect is anders. Deze restrictie sluit, op z’n zachtst gezegd, een groot scala aan alleen-mannelijke en alleen-vrouwelijke toneelstukken uit van een plekje in het Usva-programma en komt, op z’n hardst, ongemakkelijk dicht bij censuur.
Wanneer je alle ‘men only’ of ‘women only’ toneelstukken per definitie buiten de deur houdt, maak je je namelijk net zo schuldig aan het uitsluiten van creatieve interpretatie als the Beckett Estate.
Berber Aardema is verbonden aan de RUG als junior researcher en doet onderzoek naar theater. De scriptie voor haar master Engelse taal en cultuur ging over genderdiversiteit in moderne uitvoeringen van Shakespeare. Ze heeft ook lange tijd theater gemaakt met GUTS bij Usva.