‘Je weet dat je er makkelijk mee wegkomt’

‘Je weet dat je er makkelijk mee wegkomt’, zegt de negentienjarige RUG-studente Myrthe. ‘Volgens mij is het bijna niet te voorkomen.’ Als zíj tentamen heeft, zoekt ze op internet naar antwoorden. En ze gebruikt WhatsApp om antwoorden uit te wisselen met medestudenten. 

Ook de 21-jarige David heeft gecheat tijdens de eerste reeks onlinetentamens voor de zomer. ‘Ik maakte een tentamen samen met iemand in dezelfde kamer’, zegt hij. ‘Het was een chaotisch en slecht vak. Dan voel je je toch minder schuldig, ook al weet je dat je fout zit.’ 

Spieken en cheaten

David en Myrthe zijn niet de enigen. Het regent de laatste weken voorbeelden van spieken en cheaten tijdens online tentamens. De examencommissie van rechten stuitte onlangs op ruim vijftig concrete gevallen. Vorige week werden de drie mid-terms van international business, mathematics én microeconomics ongeldig verklaard omdat studenten met elkaar zouden hebben overlegd in WhatsApp.

Tja, dan vermoed je toch dat er iets van een uitwisseling is geweest

En in de universiteitsraad vertelde bijzonder hoogleraar geschiedenis Antoon de Baets onlangs hoe hij tijdens het nakijken lettertypes op mysterieuze wijze zag veranderen van Times New Roman en naar Arial. ‘Tja, dan vermoed je toch dat er iets van een uitwisseling is geweest.’

Een peiling van UKrant onder RUG-studenten, uitgevoerd in de derde week van oktober, bevestigt dat beeld. UKrant ondervroeg willekeurig honderd studenten op straat. Maar liefst 38 van hen bekenden te frauderen: 25 soms, 13 zelfs regelmatig. 

Acht van de tien studenten zijn ervan overtuigd dat medestudenten frauderen en zes van de tien kennen iemand die wel eens heeft gefraudeerd. En hun docenten? Die knokken intussen om manieren te verzinnen om spieken onmogelijk te maken en toch goede tentamens te geven. 

Misbruik

‘Studenten maken misbruik van de problemen die we hebben tijdens corona’, zucht hoogleraar statistiek Casper Albers. Bij zijn vak kwam al voor de zomer naar buiten dat psychologiestudenten via Whatsapp antwoorden hadden uitgewisseld. Medestudenten trokken daarover zelf aan de bel. 

Als een fiets niet op slot staat, betekent het niet dat je hem mag stelen

Nu maken Albers en zijn collega’s hun vragen met behulp van een speciaal softwarepakket. Iedere student krijgt een eigen tentamen met unieke cijfers. Het was een enorme klus om het op te zetten, vertelt Albers, en nog steeds weet hij niet of het helemaal fraudebestendig is. ‘Dat studenten daar dan gebruik van maken, is echt kwalijk’, zegt Albers. ‘Als een fiets niet op slot staat, betekent het niet dat je hem mag stelen.’

Dat vindt universitair docent geschiedenis Leonieke Vermeer ook. Normaal gesproken is een deel van haar tentamenstof feitelijke kennis. Maar nu bevat haar tentamen vooral essayvragen. ‘Je probeert nu meer te testen op inzicht en analyse’, zegt ze. 

Husselen

Daarnaast husselt ze de vragen door elkaar, zodat iedereen op een ander moment een bepaalde vraag krijgt. Ook maakt ze gebruik van een tijdslot en de plagiaatscanner. Een steekproef volgt achteraf.

‘We lieten een aantal willekeurig gekozen studenten een mondeling tentamen doen. Zij moesten zich identificeren en laten zien dat ze de stof beheersen’, vertelt Vermeer. Maar dat is dan ook alles wat ze kan doen. ‘Je weet nooit of iedereen altijd daadwerkelijk zijn eigen tentamen zit te maken.’

Nader onderzoek is geboden, zeker omdat de cijfers anders uitpakken dan normaal.  Zo zijn er minder heel hoge cijfers, maar ook veel minder lage cijfers. Maar of dat door fraude komt?

Er zijn minder heel hoge cijfers, maar ook veel minder lage cijfers

‘Het is lastig dat we niet op feitelijke kennis kunnen testen. Als je een hele lap tekst voor je neus krijgt, is het zelden helemaal fout. Je kunt die antwoorden dus meestal niet helemaal afkeuren’, zegt Vermeer. Frustrerend is het wel. ‘Het is echt not done om van de gelegenheid gebruik te maken’, vindt ze.

Ondertussen zijn studenten zich wel bewust van de pogingen om hun het spieken onmogelijk te maken. Zij klagen in de straatpeiling van UKrant over docenten die tentamens extra lang maken, of extra moeilijk. Ook gebeurt het regelmatig dat ze een tentamen maken waarbij ze niet kunnen terugkeren naar een vorige vraag.

Proctoring

Taalkundige Martijn Wieling en docent informatiekunde probeerde het voor de zomer met de omstreden proctoring-software, software die meekijkt op een laptop van een student of die wellicht fraudeert. Bij zijn tentamen statistiek werden de studenten met een webcam gefilmd en werd de beeldschermactiviteit in de gaten gehouden. 

Het is echt not done om van de gelegenheid gebruik te maken’

Studenten moesten toestemming geven voor het gebruik van de software. Degene die niet wilden konden de herkansing maken. Wieling ondervond echter dat privacy niet het grote probleem is van de omstreden methode.

‘Er wordt heel goed met de opnames omgegaan’, weet hij nu. ‘Er wordt vastgelegd wie meekijkt en waar de data wordt opgeslagen. Daarnaast bepalen wij wanneer de data verwijderd wordt.’ 

Terugkijken

Toch beschouwt hij  het experiment niet als een succes. Al snel bleek namelijk dat het bedrijf achter de software de onregelmatigheden niet goed op het spoor kwam.  Wieling moest uiteindelijk zelf honderd opnames terugkijken, waarbij hij nog een aantal nieuwe fraudeverdenkingen noteerde.  ‘Om dat elke keer bij grote tentamens te moeten doen, is niet haalbaar.’

Hij ziet de oplossing in een combinatie van fysieke tentamens en online tentamens met proctoring. ‘De standaard is dan altijd een fysiek tentamen. Maar studenten die ziek zijn of klachten hebben, kunnen thuis het tentamen maken met behulp van proctoring. Een klein groepje online surveilleren is mogelijk voor een docent.’

Student pledge

En de student pledge dan, waarmee studenten voor ze het tentamen maken beloven dat ze geen fraude zullen plegen? Het is misschien geen dwangmiddel, maar je spreekt studenten wel aan op hun verantwoordelijkheid, vindt docent Amerikaanse geschiedenis Jelte Olthof.

Student pledge stelt niks voor, het is echt een kunstgreep

De pledge wordt massaal gebruikt, maar toch zien slechts weinig docenten het nut ervan in. ‘Het doet me een beetje denken aan zo’n formulier dat je moet invullen als je met het vliegtuig naar Amerika gaat’, lacht Casper Albers. ‘Dan vragen ze of je van plan bent terroristische activiteiten te ondernemen. Welke terrorist gaat daar nou eerlijk op antwoorden?’ 

Matthijs van Wolferen, docent Europees recht, is het met Albers eens. ‘Het stelt niks voor. Het is echt een kunstgreep.’ Hij koos ervoor om een gerandomiseerd tentamen te maken, met drie stellingen waar het systeem willekeurig een uit koos.  ‘We hebben wel gehoord dat er zelfs in die situatie mensen waren die samen hebben gewerkt. Maar als ik heel eerlijk ben, het was een lang essay dus het is onmogelijk dat iemand daar volledig voor heeft kunnen steunen op hulp van anderen.’

Niet massaal

Bovendien zag hij – in elk geval in zijn vak – nog geen resultaten die op massale fraude wezen. Toch, ondanks al het extra werk en gedoe, zien sommige docenten ook voordelen in de online tentamens.

Zo heeft Van Wolferen een student die op dit moment in een oorlogsgebied in Armenië zit. ‘Die student hebben we een tentamen kunnen aanbieden, ondanks de vreselijke situatie waar hij nu in zit. Dat soort dingen zijn mooi, en leert ons wat voor de toekomst.’ 

Ook Olthof is voorzichtig positief. ‘De digitale skills van veel docenten zijn omhoog gegaan. Dat kan wel bruikbaar zijn in de toekomst.’  

Representatief

Ik ben wel van plan om te frauderen, anders red ik het niet

Voor nu moeten docenten blijven zorgen dat ze goede, representatieve tentamens blijven aanbieden, vindt docent algemene rechtswetenschap Laurent Jensma. ‘We willen later niet dat studenten en hun omgeving denken: Jij hebt in coronatijd je diploma gehaald, maar ja… Toen was alles makkelijker.’ 

Het zal de 20-jarige student Adam niet weerhouden om toch weer te spieken en te sjoemelen. ‘Bij mij worden er steeds meer vragen in een korte tijd gepropt. Dus ja, nu ben ik wel van plan om te frauderen. Anders red ik het niet’, zegt hij.

En Francisca (19) wijst ook naar de docenten. ‘Ik had vorig jaar een meerkeuzetentamen waarbij je letterlijk alle antwoorden in je boek kon opzoeken. Ongeveer iedereen had een 10. Docenten snappen echt wel dat het er zo aan toe gaat als ze frauderen te makkelijk maken.’

Jammer, vindt Jensma. ‘Wij doen ons best om fraude te voorkomen. Studenten vergeten soms dat dat ook in hun belang is.’

Engels