Steven onderzoekt rapstijlen

‘Mijn telefoon stond roodgloeiend’, vertelt Steven Gilbers. Hij is er bijna een maand later nog steeds een beetje verbaasd over. De 28-jarige promovendus taalwetenschappen stuurde op 6 november een tweet de wereld in om zijn publicatie in wetenschappelijk tijdschrift Language and Speech onder de aandacht te brengen. ‘Binnen de kortste keren was dat hun best gelezen artikel. Echt bizar.’ Zijn berichtje werd honderden keren geliket, gedeeld en geretweet.

Het stuk, onderdeel van zijn promotie-onderzoek, ging dan ook over beroemdheden als Jay-Z, Snoop Dogg en 50 Cent. De centrale vraag: waarom heeft de ene rapper een heel andere stijl dan de andere?

Dit is nog nauwelijks onderzocht, dus je moet telkens opnieuw het wiel uitvinden

Steven richt zich op Afro-Amerikaans Engels sprekende rappers van de Amerikaanse oostkust versus die van de westkust. Hij wil namelijk uitzoeken of het accent van de rappers invloed heeft op hun rapstijl, en of de geboren New Yorker 2Pac zijn accent en rap flow manipuleerde om beter in de hiphopscene van de West Coast te passen.

‘Dat is nog nauwelijks onderzocht’, weet Steven. ‘Aan de ene kant is dat heel leuk, omdat je echt aan de frontlinie van het onderzoek staat. Maar het is ook best pittig, omdat je zelf telkens opnieuw het wiel moet uitvinden.’ Voor zijn onderzoek analyseert hij interviews en nummers van West Coast-rappers en East Coast-rappers. Ook is een half jaar naar Amerika geweest, waar hij veldwerk deed, met experts sprak en lezingen gaf.

Direct verkocht

De interesse voor hiphop is hem met de paplepel ingegoten. Zijn vader Dicky Gilbers, fonoloog aan de letterenfaculteit, is een begenadigd muzikant. ‘Bij ons in huis wordt altijd muziek gedraaid. Vroeger ook al’, zegt Steven. ‘Op mijn achtste kwam mijn vader ineens met Eminem aanzetten. The Marshall Mathers LP.’

Op mijn achtste kwam mijn vader ineens met Eminem aanzetten: The Marshall Mathers LP

De kleine Steven was direct verkocht. Hij sprak amper Engels, maar kreeg ontzettend veel energie van Eminems muziek. ‘Ik werd er helemaal ingezogen, wilde precies weten wat er gebeurde.’ Hij zocht elk woord op, maar of dat zo verantwoord was, betwijfelt hij. Lachend: ‘Eminem heeft mij echt leren vloeken.’

Hij luisterde naar hiphoppers als 2Pac, Biggie en Dr. Dre. Toen hij later in een rockbandje terecht kwam, vroeg hij na verloop van tijd of ze niet eens iets met hiphop konden doen. Hij werd raar aangekeken: nee, dus. Steven besloot te stoppen en ging zelf hiphop maken, soms met hulp van zijn vader.

Via de hiphop kwam Steven veel met Engelse teksten in aanraking en dat leidde er mede toe dat hij Engels ging studeren. ‘Telkens wanneer ik een essay moest schrijven waarbij ik enige vrijheid had, probeerde ik de hiphop erin te fietsen. Komt hij weer aan, zullen docenten wel eens gedacht hebben.’

Ideaal onderzoeksmateriaal

Toen hij voor zijn master taalwetenschap een scriptie moest schrijven, wist hij dan ook al snel waar die over moest gaan. Zijn idool 2Pac was van oorsprong een East Coast-rapper, maar verhuisde op een gegeven moment naar de West Coast. ‘Ideaal onderzoeksmateriaal, omdat je kan kijken of zijn spraak dan verandert.’ De scriptie werd met een negen beloond, maar Steven was nog niet klaar met het onderwerp. ‘Toen kreeg ik het idee voor een PhD-onderzoek.’

Ik heb een podcast over hiphop en zelfs mijn vriendin is hiphopdanseres

Stevens liefde voor hiphop beperkt zich niet tot het onderzoek en zijn eigen raps. ‘Ik heb ook een eigen podcast, Kick Knowledge. Daar praat ik met mensen uit de hiphopscene over hiphop en onderzoek. Zelfs mijn vriendin is hiphopdanseres’, lacht hij.

Soms is het best lastig dat zijn onderzoek zo verweven is met zijn hobby. Hij luistert graag naar hiphopmuziek om te relaxen, maar hij kan de knop moeilijk omzetten. ‘Mijn vrienden noemen me ook wel eens “straattaalprofessor”, omdat ik niet meer onbevangen naar hiphop kan luisteren.’ Toch kan hij er wel nog steeds van genieten. ‘Zelfs met een extra laag erbij. Soms vind het ik lekker om die laag uit te zetten, maar ik zou hem zeker niet kwijt willen.’

2Pac

Volgend jaar wil Steven zijn onderzoek af hebben. Zijn vragen zijn inmiddels beantwoord. Zo heeft hij ontdekt dat de spraak en de rap van West Coast-rappers allebei veel variatie hebben in ritme en toonhoogte en langere klinkers bevatten. East Coast-rappers spreken en rappen veel strakker en monotoner. ‘Dat was ook aan 2Pac te merken. Je hoorde dat zijn spraak en rap veranderden toen hij van de East Coast naar de West Coast ging.’

Na al die analyses van 2Pac heeft hij het idee dat hij de rapper echt heeft leren kennen. ‘Dat is zo raar. Ik heb een band gekregen met iemand die al twintig jaar dood is.’

Als hij straks zijn promotie heeft afgerond, hoopt hij in de academische wereld te kunnen blijven werken. ‘Het zou mooi zijn als ik met onderzoek mijn geld kan verdienen. En het dan zo opschrijven, dat een heel breed publiek het kan lezen. Dat wil ik.’

Eigen album

Ondertussen blijft hij muziek maken. Hij is al een poos bezig met een album: de conceptversie ligt er nu een paar jaar en sommige nummers zijn zelfs al tien jaar geleden geschreven. ‘Het is bijna af, maar daar blijft het dan bij. Ook omdat ik zo druk ben met m’n PhD-onderzoek.’

Dat onderzoek heeft zijn eigen rapstijl beïnvloed, vertelt Steven. Vroeger was hij een echte East Coast-rapper, strak en monotoon rappend. Maar nu hij zoveel in aanraking is gekomen met West Coast-rappers, is zijn timing veel losser geworden. ‘Ik neig nu veel meer naar de trucjes die zij toepassen.’

Wat zijn favoriete stijl is? Het blijft lang stil. ‘Ik was altijd fan van East Coast-rap. Maar sinds ik onderzoek doe, trekt West Coast me ook steeds meer. Laat ik dan op veilig spelen: Eminem. Die komt uit Detroit, precies er middenin. Bovendien is hij mijn ultieme idool’, lacht hij. ‘Oké, als ik moet kiezen, dan toch East Coast. Met een fotofinish.’

Engels